Nieuws

Eenzelfde online teneur

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr3

Alternative right, of alt-right, ontstaan in de Verenigde Staten, is de verzamelterm voor een resem extreemrechtse ideologen en internetmedia. De Nederlandse politicoloog en populisme-expert Cas Mudde stelt dat de term ‘alt-right’ een marketingtruc is, bedacht door de beruchte Amerikaanse neonazi Richard Spencer. Omdat de ware aard van de achterliggende ideologie onaanvaardbaar is, werd er een nieuwe term ‘geïntroduceerd’ om het gedachtegoed salonfähig te maken.

Jérémy Celen

Vrijheid en strijd voor gelijkwaardigheid

Een van de belangrijkste veranderingen van de menselijke machtsrelaties in de geschiedenis is de emancipatie van de vrouw. Tot de jaren zestig van de twintigste eeuw was de westerse samenleving immers hiërarchisch georganiseerd, gebaseerd op een zogenaamde ‘biologische orde’. Het ‘kerngezin’, met de vader die werkt en de moeder die het huishouden en de zorg voor de kinderen voor haar rekening neemt, verdween geleidelijk aan. Dankzij onder andere de introductie van anticonceptie en de verankering van vrouwenrechten in wetgevende kaders, door toedoen van diverse feministische bewegingen, kwam de ontvoogding van de vrouw in een stroomversnelling terecht.

Het economische systeem adapteerde zich aan die veranderde machtsverhouding en mobiliseerde vrouwen als arbeidskrachten, automatiseerde delen van het huishoudelijke leven, commercialiseerde de bevrijde seksualiteit van jonge vrouwen en ontwikkelde geheel nieuwe industrieën gericht op de vrouwelijke koopkracht.

Eind van de jaren zeventig werd het autonome, competitieve, consumerende en flexibele individu op een voetstuk geplaatst. Er werd niet langer in ‘biologische orde’ gedacht, mannen en vrouwen gingen hun leven grotendeels op basis van marktprincipes inrichten. Hoewel vrouwen nog steeds het leeuwendeel van de huishoudelijke taken op zich namen (en nemen), veelal in combinatie met een fulltimejob.

De voortschrijdende ‘empowerment’ van vrouwen werd ook binnen het individualistische systeem niet fundamenteel tegengewerkt, zelfs niet door de meest reactionaire elites. Zij vergaarden immers fortuinen op de aandelenmarkten; deregularisering en privatisering stuwden de economie naar ongekende hoogten.

Maar zoals dat met bubbels gaat, knapte de financiële zeepbel in 2008, met een zware economische crisis als gevolg. Het competitieve mens- en maatschappijbeeld barstte uit elkaar in een diepe economische en humanistische impasse. Stilaan werden humanistische principes als gelijke rechten op de werkvloer, bescherming tegen seksueel geweld … meer en meer afgeschilderd als antimannelijke maatregelen door de masculisten, beter bekend als de mannenrechtenactivisten.

De bètaboys

In de VS vond een gedeelte van de witte heteroseksuele mannen dat ze slachtoffer waren van de identiteitspolitiek van etnische minderheden, vrouwen en lgbtqia+ers. Die verkregen immers formele en informele rechten op basis van hun identiteit, en de witte heteroseksuele man niet. In een reactie daarop kwam alt-right met de bètaman. Die ‘b-boys’ vormen de groep jonge mannen die naar eigen zeggen geen bedpartner meer vinden, omdat vrouwen nog alleen oog zouden hebben voor ‘alfamannen’, en de anderen, de bètamannen dus, aan de kant schuiven.

De bètajongemannen kunnen opgedeeld worden in drie categorieën. Naast de vrijwillig celibatairen en de ‘alfacopycats’ zijn er de ‘involuntary celibates’, of de onvrijwillig celibatairen. Die ‘incels’ zien zichzelf als ‘slachtoffer’ van de ‘humanistische’ hersenspoeling die tot een zware verstoring van de biologische orde heeft geleid door implementatie van ‘te veel’ gelijkheid en universele waarden en normen.

De bètaboys vinden het wel degelijk vanzelfsprekend dat de alfaman de lakens uitdeelt, gezien de biologische hiërarchie volgens hen hierin wordt gerespecteerd. Maar dat de vrouw een gelijke en gelijkwaardige positie bekleedt in de samenleving, is volgens de bèta-ideologie ‘onnatuurlijk’. Familiewaarden moeten volgens hen opnieuw centraal worden geplaatst, waarbij de vrouw een zorgende rol opneemt, terwijl de man bij voorkeur gespierd en getraind is. De strijd voor vrouwenrechten wordt binnen die beweging geportretteerd als een regelrechte aanval op de ‘biologische orde’.

Virtuele veldslag

De rol van de (internet)media is erg belangrijk in de verspreiding van het reactionaire gedachtegoed. De combinatie van sociale media zoals Discord, 4chan en Reddit met nieuwswebsites zoals Breitbart News of InfoWars zorgt ervoor dat radicaal-rechtse boodschappen (‘alternatieve waarheden’) een groter bereik hebben en resoneren bij een deel van de jongeren op allerhande online community’s. Steve Bannon, de oprichter van Breitbart News, was zelfs een tijdlang adviseur van de Amerikaanse president Trump en bood na zijn ontslag uit het Witte Huis zijn diensten de afgelopen jaren aan bij Europese radicaal-rechtse partijen en identitaire bewegingen om zijn strategieën te verspreiden.

In september 2018 bracht het VRT-duidingsmagazine Pano een ophefmakende reportage over de rechts-radicale studentenbeweging Schild & Vrienden uit, waaruit bleek dat de alt-right ideologie ook in Vlaanderen was binnengesijpeld. Meer dan 65.000 berichten van het besloten Discordkanaal bulkten van de racistische en seksistische uitlatingen, veelal geuit aan de hand van internetmemes. Het strafrechtelijk dossier is op dit moment nog lopende. Eind 2019 nodigde de studentenvereniging KVHV Gent dan weer de plastisch chirurg Jeff Hoeyberghs uit voor een lezing, waarbij die laatste een spervuur aan vrouwonvriendelijke uitspraken deed, zonder tegenwoord.

Naast een grote maatschappelijke verontwaardiging werden er bij het Instituut voor de gelijkheid van mannen en vrouwen meer dan duizend klachten tegen de Limburgse chirurg ingediend. Het maatschappelijk debat over seksisme werd zo opnieuw aangewakkerd. En ondanks de opgang van alt-right in de Verenigde Staten werden er nog nooit zoveel vrouwen en etnische minderheden verkozen in het Amerikaans Congres (het Huis van Afgevaardigden en de Senaat samen) als tijdens de parlementsverkiezingen van 2018.

Meer lezen?

• VRT NWS, Denny Baert, “Studentenvereniging KVHV wordt geschorst na omstreden lezing van Jeff Hoeyberghs”.
• VRT NWS, dossier, “De twee gezichten van Schild & Vrienden: rechtse beweging versus geheime groep vol racisme, seksisme en wapens”.
• Apache, Ton Rennenberg,”Nieuw Rechts probeert het al lachend”.
• “Een stralende toekomst: Een radicaal pleidooi voor menselijkheid”, Paul Mason, De Bezige Bij, 2019, 400 blz.