eMANcipatie
De moderne man
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr3
Met de emancipatie van de vrouw veranderen ook de rollen en verwachtingen van mannen. Daar is iedereen wel uit en een nieuwe ‘mannencultuur’ tekent zich af: de ‘moderne man’. En die moderne man, die is heel wat. Sportief en fit zoals Cristiano Ronaldo, intelligent en succesvol zoals Yuval Noah Harari, stoer genoeg om James Bond te zijn, zich er toch van bewust dat Le deuxième sexe van Simone de Beauvoir nog steeds relevant is, én uitgerust met de doordachte retoriek van Barack Obama. Hoe is het om al die facetten in een coherent geheel te integreren?
Yvan Dheur en Jad Zeitouni
Man = vrouw = mens = X
De westerse binaire genderidentiteiten zijn verouderd, ze vervagen en worden vloeibaar (naar analogie met het concept ‘vloeibare moderniteit’ van de Pools-Britse socioloog en filosoof Zygmunt Bauman). Man, vrouw, cisgender, transgender, androgyn, interseks … Die identiteiten maken meer en meer deel uit van het ‘aanvaarde’ hedendaagse westerse gendergediversifieerde landschap. Maar helaas blijven de klassieke, stereotiepe en archaïsche rolpatronen die met een ongelijke man-vrouwverhouding gepaard gaan, bij een ultraconservatief gedeelte van de bevolking leven. Een groep die de modernisering doelbewust weigert en als reactie op dat complexere landschap meer en meer aanhang krijgt in alle leeftijdsgroepen.
En dat nieuwe reactionair conservatisme is gevaarlijker dan het ultraconservatisme dat het reproduceert. Het gevaar van die beweging is net dat ze door een makkelijk antwoord te geven een echt groeiend probleem maskeert: het gebrek aan georganiseerde emancipatie van de man. Maatschappijen, rollen, verwachtingen veranderen. Waar vrouwen steeds beter leren om hun identiteit kritisch te benaderen en de verwachtingen sceptisch te filteren, zijn de verwachtingen ten opzichte van mannen op hol geslagen en staat de nieuwe generatie jongens er beteuterd bij.
Het probleem is niet dat we de archaïsche, verouderde en – laten we er geen doekjes om winden – seksistische en misogyne genderrollen verlaten. De kwestie is wel dat we niet de nodige ondersteuning geven aan generaties jongens die opgroeien met zowel die achterhaalde als ook de nieuwe, complexe en eveneens schadelijke verwachtingspatronen.
Toch niet hetzelfde?
Moderne kennis over geslacht leert ons dat er inderdaad verschillen tussen mannen en vrouwen zijn, maar dat de meeste van die verschillen zeker niet absoluut zijn. Neem bijvoorbeeld het ontwikkelen van spiermassa. Mannen maken er gemiddeld meer van aan dan vrouwen, maar dat is niet bij alle mannen het geval. Vrouwen kunnen door extra training, genetische aanleg, aangepaste voeding enzovoort ook een grotere spiermassa dan de gemiddelde man ontwikkelen.
“De westerse binaire genderidentiteiten zijn verouderd, ze vervagen en worden vloeibaar”
Is er dus een gemiddeld verschil in de ontwikkeling van spiermassa bij mannen en vrouwen? Jazeker. Maar is dat verschil absoluut? Neen, zegt de wetenschap alom. Op een aantal fysieke uitzonderingen na, zoals het baren van kinderen of het produceren van eicellen, kunnen alle mannen ‘typisch vrouwelijke’ fysieke en/of gedragskenmerken hebben, en omgekeerd.
Het verschil tussen man en vrouw is dus zeer relatief, zelfs vanuit wetenschappelijke en biologische benadering. Er bestaan uiteindelijk geen objectieve mannelijke en vrouwelijke kenmerken, omdat de verschillende genders alle mogelijke ‘kenmerken’ kunnen ontwikkelen. Op persoonlijk vlak zijn er wel genderidentiteiten, -invullingen en -vrijheden. Gender is vloeibaar, relatief en evolutief.
Polarisatie: macho’s en feminazi’s
Die evolutie van onze seksuele identiteitskeuzes is niet volledig zolang de klassieke wereldbeelden blijven bestaan.
Het oude, paternalistische en machistische wereldbeeld waar vrouwen onderdanig aan mannen horen te zijn, en worden verondersteld voor keuken en kinderen te zorgen, is een model dat opgang maakt in tijden van heropflakkering van extreemconservatieve politieke ideologieën en van hyperreligiositeit. Die bewegingen gaan gepaard met de paternalistische onderwerping van de vrouw. Zoals bij het reactionair conservatisme waar we het eerder over hadden.
Daarnaast bestaat er een gelijkaardige genderpolarisatie bij een kleine groep van de feministische vrouwenbeweging, waarbij de man wordt afgeschilderd als inherent slecht en kwaadaardig, als narcist en pervert, overdreven macho die uiteindelijk altijd vrouwen mishandelt. Sommigen spreken van ‘feminazisme’, en dat wordt gekenmerkt door een rancuneuze represaille tegenover alle mannen voor alle misstanden en genderonevenwichten uit het verleden.
Beide misvormingen, ultramachisme en feminazisme, zijn parodieën, maar zijn ook wel herkenbaar in een wereld waar polarisatie beter werkt dan doordachte, consistente en inclusieve retorieken.
eMANcipatie 3.0
Wat is dan de toekomst van ‘de man’ in die vloeibare gender(r)evolutie? Wellicht is het tijd dat we als maatschappij de verwachtingen met betrekking tot de verandering van mannen hoger leggen en tegelijk doordachter en bewuster met die nieuwe, complexe situatie van mannen omgaan. En net zoals ‘de vrouw’ zal ook ‘de man’ zijn identiteit kritisch moeten leren ontwikkelen, zonder een negatieve invulling aan het ‘man-zijn’ te geven en met de garantie dat dat niet hand in hand gaat met de onderdrukking, beschadiging of stigmatisering van ‘niet-mannen’ of ‘niet-mannelijke kenmerken’.
Kortom, de moderne man moet zijn zoals een koorddanser, steeds gefocust op zijn evenwicht. Zijn identiteit en de ‘klassieke invullingen’ ervan moet hij met een moderne, kritische blik in balans brengen, waarbij hij de reproductie van schadelijke stereotypen een halt toeroept en flexibeler is voor al wie man is en kan zijn. De moderne man is zich bewust van de toxische mannelijkheid die vandaag heerst (stereotypen over mannelijkheid, zoals het onderdrukken van emoties, zijn ook schadelijk voor mannen) en slaagt erin om een geëvolueerde en geëmancipeerde versie van zichzelf te zijn, ten bate van de vooruitgang van de mensheid.
En zowel man als maatschappij moet daarbij een meer emotionele verwachting van het ‘man-zijn’ hebben, maar moet daarbij ook soepel en ruimdenkend zijn. Een man hóéft niet te wenen om op een gezonde manier emoties te tonen, maar mag dat wel. Dat nieuwe man-zijn moet op verschillende manieren kunnen, idealiter op evenveel manieren als er mannen zijn, altijd zoekend naar equilibrium of evenwicht, naar homeostase of zelfregulering.
Laat mannen man zijn, zoals ze dat zelf willen of voelen, maar laten we tegelijk ook praten over eMANcipatie en de eindeloze verwachtingen ten opzichte van mannen doorprikken.
