“Ik ben altijd optimistisch”
Interview met Christina De Witte
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr4
Als tiener durfde ze amper het zoutvat te vragen in een restaurant, maar met vallen en opstaan heeft ze zichzelf daarvan bevrijd. De 24-jarige cartooniste en auteur Christina De Witte heeft een mening, meerdere zelfs, en is niet bang om die te verkondigen. Hoe je dat op een beschaafde manier doet, leerde ze onder andere in het vak niet-confessionele zedenleer.
Lieve Goemaere
Durven denken
Koester je mooie herinneringen aan de lessen zedenleer?
Christina De Witte: Absoluut. In het lager onderwijs kregen wij tijdens zedenleer levenslessen zonder dat we dat zelf beseften, spelenderwijs. Ik herinner me een rollenspel over spieken. Ik speelde de leerkracht aan wie een leerling vertelde dat haar buurjongen had gespiekt, waarop ik die jongen berispte. “Dus klikken vind je oké?”, vroeg de leraar zedenleer. Op die manier heb ik in de praktijk, niet opgelegd van bovenaf, geleerd dat elk verhaal twee kanten heeft, en dat je als mens niet te snel moet oordelen. Had die leerkracht dat gewoon als theorie verteld, dan was me dat nooit bijgebleven.
We kregen ook een goede basis over religie, en op die manier wordt je wereldbeeld van jongs af aan verbreed. Ik vond het heel zinvol dat wij de ruimte kregen om onze eigen mening te vormen en te verwoorden. Wij moesten geen cursus memoriseren en tijdens een examen reproduceren. Alles draaide om participatie, niet klakkeloos alles slikken, om je inzet voor groepswerk … Dat lag mij wel.
Atheïst tot in de kist
Hoe zou je nu zelf jouw vrijzinnig humanisme definiëren?
De Witte: Ik noem mezelf simpelweg atheïst, want zo weet iedereen meteen wat je bedoelt. Maar natuurlijk behelst vrijzinnig humanisme meer dan alleen maar niet geloven in God. Het gaat over je openheid om na te denken en te discussiëren, hoe je je leven concreet invult, hoe je handelt, hoe je je kinderen opvoedt … Eigenlijk beschouw ik vrijzinnig humanisme niet als een overtuiging, maar als een stukje van mijn DNA, als iets dat ‘is’, niet louter dat wat ik denk. Ik ben voor een stuk door die lessen zedenleer gevormd. Er was altijd ruimte om te discussiëren, weliswaar op een beleefde, geweldloze manier. Soms kon het spannend worden, en voelde ik dat er binnen in mij iets borrelde. Al moet ik toegeven: dat kan ook gewoon aan mij liggen, want ik heb dat debatteren altijd in mij gehad. (lacht)
“Vrijzinnig humanisme is
een stukje van mijn DNA”
Die gedrevenheid is een deel van wie je bent?
De Witte: Ik ben altijd al luid geweest, de clown van de klas die amok maakt en ervan geniet om tegen schenen te schoppen. Ik heb dat van mijn oma, de mama van mijn papa. Zij scoorde als kind altijd zeer goed op vakken zoals wiskunde en taal. Voor gedrag behaalde ze heel wat minder punten, omdat ze haar leerkrachten altijd tegensprak. Dat strijdlustige heb ik van haar, net als het niet zomaar accepteren van wat er op je afkomt. Zij leerde me: als er iets onrechtvaardigs gebeurt, dan is het je plicht om daar iets aan te doen.
Hoe bepaal je dan waarvoor je je wil inzetten? Er zijn zoveel goede zaken die onze steun kunnen gebruiken.
De Witte: Pick your battles. Want wat je ook doet, je kan het natuurlijk altijd veel beter doen. Maar íets doen is beter dan niets. Je kan nu eenmaal niet én voor het klimaat strijden, én voor de lgbtqia+community, én alle raciale kwesties uit de wereld helpen, én superresultaten op school behalen, én ook voldoende water drinken. We zijn allemaal gewone, feilbare mensen. Om mijn steentje aan de klimaatkwestie bij te dragen, ben ik bijvoorbeeld intussen anderhalf jaar vegetariër. Maar kaas zal ik voorlopig niet opgeven, want daar geniet ik te veel van. Dat is mijn compromis en ik voel me er helemaal niet schuldig over.
Zo bekijk ik het op alle vlakken: je hoeft de strijd niet perfect te leveren, doe gewoon wat je kan. Ik probeer bovendien ook mild tegenover mezelf te zijn. Ik sta mezelf toe te genieten van de rust van het normale leven. Die balans is nodig om mentaal gezond te blijven, zeker nu. Wat voor een jaar is 2020, zeg. Bosbranden, stormen, corona, Black Lives Matter …
Stemt het je pessimistisch wat er de voorbije maanden allemaal is gebeurd?
De Witte: Ik ben altijd optimistisch, altijd. Natuurlijk kan je nihilistisch zeggen: “Foert, we gaan toch allemaal dood.” En inderdaad, onze tijd hier op aarde is beperkt. Maar net daarom moeten we die tijd toch zo optimaal mogelijk benutten? Ik ben een optimist in hart en nieren, ik zie altijd het goede in de mens. Voor mij is er altijd een silver lining, zelfs aan iets als corona. Oké, we hebben al die maanden binnen gezeten, en natuurlijk was dat niet leuk, en natuurlijk is het verschrikkelijk om dierbaren te verliezen. Maar tegelijk denk ik: de wereld had zo’n harde reset nodig.
We staan op het punt van een revolutie, en ik ben dankbaar dat ik die meemaak. En net omdat het zulke onzekere tijden zijn, ben ik ervan overtuigd dat alles kan. Als er nu niets verandert, als we nu niet aan een duurzamere, ethischere, socialere, verdraagzamere samenleving gaan werken, dan gaat het nooit gebeuren. Dan blijven we in die kapitalistische mallemolen ronddraaien.
Ik heb het eerlijk gezegd gehad met onze politieke leiders. Echt waar: ik ben niet geïnteresseerd in hun ego’s en in hun individuele visie. Die staan gewoon in de weg van the greater good, van die betere, duurzame samenleving. Dus zet je dogma’s opzij, stap uit je eigen nauwe denkkader waarin jij de waarheid in pacht meent te hebben, en probeer naar anderen te luisteren.
Links of rechts: het interesseert mij zelfs niet. Maar kunnen we het alsjeblieft eens zijn over het feit dat iedereen mensenrechten verdient? Want zelfs die worden ter discussie gesteld. Er is altijd wel iemand die “ja, maar” opwerpt, en dan zitten we opnieuw in die vicieuze cirkel, zijn we terug naar af. Iedereen mag zich kleden zoals hij of zij wil, “maar die hoofddoek moet worden verboden”. Black Lives Matter, hoor, “maar die boot met vluchtelingen, laat die maar zinken”.
Eén voor allen, allen voor één
Hoe heb jij Black Lives Matter ervaren? Zelf heb je ook gemengde roots: half Vlaams, half Thais.
De Witte: Racisme speelt al mijn hele leven een rol. Als kind sta je daar niet bij stil. Je denkt dat het normaal is dat je er niet bij hoort, dat dat eigenlijk voor iedereen zo is. In je puberteit wordt het nog erger, dan krijg je meer seksueel getinte opmerkingen bijvoorbeeld. En stilaan begint het te dagen: wacht eens even, dit overkomt mij en mijn gekleurde vrienden, niet mijn witte. Is het wel normaal dat mijn ouders me zeggen dat ik beter met mijn witte vrienden naar de club ga, omdat ik anders toch niet binnen mag? Dat is de standaard, je hebt nooit anders geweten – maar de standaard is fout. Elke gekleurde persoon heeft zulke verhalen, maar als je die vertelt, krijg je al snel de stempel: je overdrijft, je bent overgevoelig …
Mijn familienaam De Witte heeft heel wat deuren geopend die anders gesloten waren gebleven, en dat is zo fout. Ik herinner me mijn eerste sollicitatie. Ik meldde me aan en werd compleet genegeerd, tot ik zelf iemand aansprak. “Ah, jij komt voor het jobinterview? Ik wist niet dat je er zo uitzag.” En let op: die man was eigenlijk superlief, hij bedoelde het goed en heeft zich achteraf uitgebreid verontschuldigd, maar die was gewoon verbaasd over zijn eigen vooroordelen. Hij vond mijn Nederlands aan de telefoon namelijk zo goed dat hij niemand zoals ik had verwacht. Toen dacht ik: oh jee, er is nog een lange weg te gaan.
De vele verhalen van gekleurde mensen zijn zeker niet overdreven. Maar ik heb er goede hoop op: nu er echt wordt geluisterd, worden die ervaringen hopelijk ernstiger genomen, en door ze meer te delen, kunnen anderen ze ook begrijpen, en er vlotter mee omgaan, hun gedrag aanpassen. Nu is er een momentum, een kans – we moeten die grijpen. Er is zoveel veranderd in die enkele weken na de dood van George Floyd. En ik ben zo trots, want eindelijk wordt er ruimte gelaten om het debat weer te starten, om te praten met en te leren van elkaar.
“Niet te snel oordelen,
elk verhaal heeft twee kanten”
Ook jij staat open voor gesprekken. Op je Instagrampagina ben je heel toegankelijk en kunnen mensen jou allerhande persoonlijke kwesties voorleggen. Daar komt ontzettend veel respons op. Hoe ga je om met alles wat je op die manier voorgeschoteld krijgt?
De Witte: Ik lees best schrijnende verhalen, en meestal maak ik daar een tekening over. Op zich betekent dat niets – ik los geen problemen op met een cartoon. Maar mensen krijgen wel het gevoel: ik word gehoord, er heeft iemand naar mij geluisterd. Ik probeer mezelf hierin wel te begrenzen. Bepaalde verhalen raken mij heel erg en doen me wenen – wat op zich normaal is, maar ik wil ook niet té ver meegesleept worden. Al vind ik het wel een hele eer dat mensen hun donkerste kant aan mij durven te laten zien, dat ze mij daar genoeg voor vertrouwen. Dat vertrouwen zal ik nooit beschamen. Als ik iemand door een cartoon een goed gevoel of wat troost kan geven, dan doe ik dat met plezier.
Jouw cartoons zijn nooit ‘zonder meer’.
De Witte: Mijn cartoons zijn mijn dagboek. Alles wat ik creëer komt uit mijn eigen ervaring en maak ik meestal nog de dag zelf. Als er iets gebeurt waar ik mij slecht bij voel, dan moet ik er op dat moment iets over maken. Pas dan kan ik beginnen te verwerken. Dat is net zoals een muzikant die muziek moet spelen, of een loper die moet lopen – het gaat om exact dezelfde dopamine. Daarna kan ik rustig afsluiten. In mijn cartoons heb ik het vaak onrechtstreeks over veerkracht en kwetsbaarheid, twee zaken die een mens sterk maken. Ik doe ook nooit alsof ik perfect ben, want zo verlies ik meteen alle geloofwaardigheid. Waarom is mijn cartoonfiguurtje Chrostin zo herkenbaar? Omdat zij ook maar een mens is.
“Zet je dogma’s opzij
en luister naar anderen”
De keerzijde van veel volgers op sociale media is natuurlijk alle bagger die mensen over zich heen krijgen. Heb je daar last van?
De Witte: Er zijn altijd mensen die commentaar hebben, vooral als ik over racisme of seksuele intimidatie post. Het is gemakkelijk om vanachter je schermpje te reageren, zeker op iemand die veel volgers heeft – dan vergeten sommige mensen dat er nog steeds een persoon achter dat account zit. Al valt het bij mij op zich best mee, toch krijg ik af en toe te lezen dat ik terug moet naar mijn eigen land. Ik heb ondertussen geleerd dat mensen die zulke dingen schrijven zelf problemen hebben, onzeker zijn, of angst hebben voor het onbekende. Daarmee vergoelijk ik hun uitspraken niet, maar het geeft me wel een context, namelijk: het ligt niet aan mij, ik doe niets verkeerd. Dat heb ik moeten leren, want vroeger dacht ik dat het wél mijn schuld was.
Vrijheid als hoogste goed
Goed dat je van die onzekerheid verlost bent.
De Witte: Ik heb steeds meer vertrouwen in mezelf en in het pad dat ik volg. Mijn eigen ding doen is belangrijk. Ik ben netjes naar school gegaan en heb veel studentenjobs gedaan, maar eigenlijk was dat niets voor mij. Op tijd en stond op een bepaalde plek moeten zijn om een vooropgesteld plan te volgen: liever niet. Laat mij maar mijn gang gaan, mijn eigen zin doen. Waarom zou ik binnen bepaalde grenzen moeten blijven? Ik weet toch dat ik ze sowieso ga overschrijden. (lacht)
