Nieuws

Een wereldwijde gemeenschap, van groei naar ontwikkeling

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr4

Humanisme is een internationaal gegeven, het is niet gebonden aan landsgrenzen. Wereldwijd zijn er tal van verenigingen en organisaties die ervoor zorgen dat de humanistische waarden en belangen worden verdedigd. Humanists International fungeert als wereldkoepel voor die verschillende humanistische groepen. Tegelijk zet de organisatie zich ook in voor individuele humanisten, vrijdenkers en niet-gelovigen overal ter wereld.

Anton Van Dyck

De geschiedenis van Humanists International gaat terug tot 1952. Toen werd in Amsterdam de International Humanist and Ethical Union, kortweg IHEU, opgericht. De koepel groeide uit tot een internationale niet-gouvernementele organisatie met meer dan honderdvijftig nationale lidorganisaties, waaronder voor België deMens.nu en het Centre d’Action Laïque. In 2019 veranderde IHEU van naam en werd Humanists International.

Sinds het prille begin zet Humanists International zich in om het humanistische gedachtegoed mondiaal uit te dragen en de humanistische gemeenschap internationaal uit te bouwen. Dankzij Humanists International hebben humanisten wereldwijd een belangrijke stem in internationale instellingen zoals de Verenigde Naties, waar ze onder meer vertegenwoordigd zijn in het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten.

Daarnaast ijvert Humanists International ook voor de bescherming en ondersteuning van humanisten die vanwege hun levensbeschouwelijke overtuiging worden gediscrimineerd of vervolgd. Door het coronavirus lag het maatschappelijk leven geruime tijd stil, maar voor humanisten in gevaarlijke of levensbedreigende situaties gaat de strijd onverminderd verder. Zij willen slechts één zaak: de vrijheid om zichzelf te zijn.

Wij spraken hierover met Giovanni Gaetani en Emma Wadsworth-Jones. Giovanni Gaetani is binnen Humanists International verantwoordelijk voor Growth & Development, het programma dat instaat voor de ondersteuning van de lidorganisaties met het oog op de uitbouw en ontwikkeling van de humanistische beweging wereldwijd. Emma Wadsworth-Jones is coördinator voor Humanists at Risk, de geleding binnen Humanists International die bescherming en hulp biedt aan humanisten, vrijdenkers en niet-gelovigen die met vervolging en geweld worden geconfronteerd.

 

 

Humanists International heeft het vaak over Growth & Development, hoewel groei en ontwikkeling eigenlijk verschillende begrippen zijn. Welk deel van de internationale humanistische beweging moet worden uitgebouwd en welk deel vereist ontwikkeling?

Giovanni Gaetani: Er is inderdaad een duidelijk onderscheid tussen die twee categorieën. Maar we hebben nog te vaak de neiging om in één adem over groei en ontwikkeling te spreken. Tussen 2017 en 2019 zette Humanists International vooral in op de groei van het ledennetwerk. Ons doel was het overbruggen van de geografische kloof tussen de kern van ons lidmaatschap (Europa, Noord-Amerika en India) en de rest van de wereld, waar we ondervertegenwoordigd waren. We gingen voor een regionale focus. Eerst was Latijns-Amerika aan de beurt, vervolgens Afrika en uiteindelijk Azië. Zelfs in onze stoutste dromen konden we niet inschatten dat het resultaat zo positief zou zijn. Onze globale aanwezigheid is nu sterker dan ooit tevoren.

Maar we realiseerden ons ook dat de uitbouw van ons ledenbestand alleen niet voldoende is, en hier en daar zelfs contraproductief is. Zo kreeg het element van duurzame ontwikkeling door de jaren heen steeds meer gewicht. Het is zeker goed om de komst van nieuwe organisaties te faciliteren, maar zonder een langetermijnvisie zal die enthousiaste start zich niet doorzetten in een organisatie met impact in dat land. Er zijn immers zoveel horden die humanistische organisaties vaak moeten nemen voor ze echt (mogen) draaien. Om het met een metafoor te zeggen: het is niet genoeg dat je zaadjes plant, je moet ze ook cultiveren.

Daarom maakten we in 2020 de strategische transitie van groei naar ontwikkeling, met de focus op de uitbouw van het huidige ledenbestand in plaats van het aantal leden nog verder de hoogte in te jagen. Op dat gebied ging 2020, wat de financiering van nieuwe projecten betreft, records breken. Niet minder dan 102.000 pond zou worden uitgereikt via subsidies en trainingssessies. Het coronavirus gooide wat roet in het eten, maar we gaan nog steeds door. En om je een idee te geven over hoe snel en drastisch we geschakeld hebben: in 2017 ging het nog om 13.000 pond. Een stevige versnelling dus.

 

“Onze globale aanwezigheid is nu sterker dan ooit tevoren”

 

In heel wat landen is het nog steeds illegaal om atheïst te zijn, in sommige landen staat er zelfs de doodstraf op. En toch zien we daar verenigingen en groepen de kop opsteken die zich met vrijdenken en humanisme bezighouden. Hoe bereikt jullie steun hen?

Giovanni: Het is bijzonder moeilijk, en onze aanpak verschilt van zaak tot zaak. We moeten ook oppassen dat we die mensen niet te openlijk benaderen, want dat kan hen net nog meer in gevaar brengen. Stel bijvoorbeeld dat we een kleine donatie naar een humanistisch café in Pakistan zouden zenden. We zouden al snel problemen ervaren, omdat onze organisatie voor Pakistan (te) westers is en bijgevolg door de autoriteiten daar wordt gevolgd. Bovendien is het zeer de vraag of ze die kleine donatie überhaupt zouden kunnen gebruiken. Ze mogen immers niets in het openbaar organiseren en al zeker niet online.

Daarom pakken we het in de risicogebieden anders aan. We stemmen onze steunacties met hen af, in wat we Humanists at Risk noemen. Waar mogelijk spreken we over hun onderdrukking in internationale instellingen, zoals de Verenigde Naties. Het is in ieder geval erg frustrerend dat ons ontwikkelingsplan het hardst nodig is op die plekken waar onze handen het meest gebonden zijn.

 

Het coronavirus maakt het de afgelopen maanden vaak onmogelijk om samen te komen. Binnen humanistische organisaties is dat net belangrijk, omdat mensen steun bij elkaar vinden, zeker in moeilijke situaties. Hoe gaan jullie daarmee om?

Giovanni: Het virus heeft onze planning volledig overhoopgegooid en we weten ook niet wanneer de zaken weer ‘normaal’ zullen worden. Het is ontstellend dat de crisis net die mensen het hardst treft die voordien al in een precaire situatie zaten. De mogelijkheid om alles online te regelen, is immers niet voor iedereen even voor de hand liggend.

Een aantal organisaties is als het ware in winterslaap moeten gaan. En voor sommige mensen verergert de situatie alleen maar. Ambassades zijn gesloten, waardoor ze niet kunnen vluchten, of de gevangenis waarin ze werden opgesloten, blijkt een hotspot voor het virus te zijn. Daarom hebben we een groot deel van onze werking toegespitst op het bestrijden van het virus, vanuit onze kernthema’s. Zo hebben we een factcheckcampagne in vijftien talen gelanceerd om allerlei mythen over het virus en de bestrijding ervan te weerleggen, en hebben we een klein noodfonds opgezet om te interveniëren waar nodig.

 

En die hulp is duidelijk nodig. Emma, jij maakt als coördinator voor Humanists at Risk deel uit van het team van Humanists International. Hoeveel zaken behandelen jullie momenteel?

Emma Wadsworth-Jones: Van januari tot augustus 2020 hebben we meer dan honderd verzoeken om hulp ontvangen, en jammer genoeg kunnen we ze niet allemaal tegelijk verwerken. Het zijn er gewoon te veel. Daarom bekijken we wie er het grootste risico loopt en voor hen doen we wat we kunnen.

De casussen worden door onze collega’s met de meest relevante expertise behandeld. Voor sommige hulpvragers betekent dat dat we hun zaak op een internationaal forum brengen, zoals de Raad van Europa of de Verenigde Naties in Genève. Bij anderen gaat het dan weer over het opzetten van bewustmakingscampagnes of over juridische ondersteuning. Van die honderd zaken zijn er momenteel achttien waaraan we intensief werken.

Daarnaast bereiken ons gemiddeld dertien nieuwe verzoeken om hulp per maand. Die moeten we onderzoeken, zowel op hun waarachtigheid als om te weten welke steun ze concreet nodig hebben. We kunnen niet elke zaak op ons nemen. Soms valt ze buiten ons mandaat. Soms kunnen we ze niet verifiëren. Het is een delicate oefening die we zeer bewust moeten maken.

 

Wat beschouw je als een succesvolle interventie?

Emma: Dat varieert natuurlijk per zaak, maar in wezen is een interventie geslaagd als iemand de gepaste hulp binnen een zeker tijdskader krijgt. Bijvoorbeeld, indien iemand bepaalde middelen nodig heeft, gaat het erom precies te bepalen welke middelen dat zijn en of we erin kunnen voorzien. Gaat het om advies, dan brengen we de betrokkene liefst zo snel mogelijk in contact met de geschikte mensen.

We proberen ook de hulp niet boven de hoofden van de mensen te regelen. We betrekken hen actief bij het opstellen van ons hulpverleningsmodel. Zo is de hulp op maat, en tegelijk beseffen de hulpvragers ook dat er limieten zijn aan wat we kunnen bieden. Soms is dat nodig. In een ideale wereld zou je altijd en overal hulp kunnen bieden, hen op weg zetten naar een leven in veiligheid en met gemoedsrust. Misschien zouden ze daarna actief worden in de beweging en op hun beurt ook anderen helpen. Maar in een écht ideale wereld, hoop ik dat ze zich zo veilig en goed voelen dat ze na de geboden hulp niet meer aan me hoeven te denken of me niet meer moeten contacteren, behalve om eens ‘hallo’ te zeggen.

 

“Het is erg frustrerend dat ons ontwikkelingsplan het hardst nodig is op die plekken waar onze handen het meest gebonden zijn”

 

Zijn er (geo)politieke fenomenen waarover we niets in de media vernemen, maar die we best in de gaten houden?

Emma: (denkt na) Er zijn zoveel verschillende issues waarover we het zouden kunnen hebben. Zo valt het op dat slechts één van de tien hulpaanvragen van vrouwen komt. De vervolging die ze ondergaan en de steun die ze bijgevolg nodig hebben, is anders dan bij mannen. Dat komt omdat het veel waarschijnlijker is dat ze binnen hun familie een vorm van dreiging ervaren. Vrouwen bevinden zich in hun eigen huis vaak in een feitelijke ondergeschikte positie, omdat ze minder toegang tot onderwijs hebben, uitgehuwelijkt worden en soms (fysieke) mishandeling ondergaan. Er zijn zoveel schadelijke culturele praktijken ten aanzien van vrouwen. Zij die ons dan toch contacteren, wonen in landen waar hun levens door mannen worden bepaald en gestuurd. Religieuze systemen van rechtspraak, kastenstelsels, eergerelateerd geweld, noem maar op. Die fenomenen doen het huiselijk geweld, de gedwongen prostitutie, verkrachtingen en vormen van slavernij drastisch toenemen.

Er is een strijd aan de gang tegen de reproductieve rechten van de vrouw. In verschillende landen worden er maatregelen getroffen die vrouwen in hun keuzevrijheid beperken. In Latijns-Amerika bijvoorbeeld kan men in sommige landen worden opgesloten wanneer men een miskraam heeft. Het zorgt ervoor dat vrouwen voor een zwangerschapsafbreking steeds vaker in het clandestiene circuit terechtkomen. De nefaste gezondheidsgevolgen daarvan zijn voor de hand liggend.

 

Sommige zaken krijgen internationale media-aandacht. Recent nog was er Nobelprijswinnaar Wole Soyinka die zijn steun betuigde aan Mubarak Bala, een jonge Nigeriaanse humanist die wordt vastgehouden omdat hij zich kritisch over de islam zou hebben uitgelaten. Hoe kunnen we dergelijke casussen ondersteunen en mensen als Mubarak vrij krijgen?

Emma: Wij zijn Soyinka erg dankbaar. Het verleden leert ons dat internationale aandacht helpt. We vragen dan ook aan iedereen om zo’n zaken in de gaten te houden en druk uit te oefenen waar mogelijk. Dat kan rechtstreeks, in dit geval op de Nigeriaanse overheid, of onrechtstreeks, via het buitenlands beleid van andere landen. Soyinka verwoordde het mooi in zijn brief: “Ik schrijf je vandaag om je te zeggen dat je niet alleen bent, dat er een hele gemeenschap over de wereld verspreid is die aan je zijde staat en voor je vecht. We zullen niet rusten tot je vrij en veilig bent.”

Zolang de humanistische gemeenschap blijft verbinden, zal niemand van ons alleen zijn. We zullen er altijd voor elkaar zijn.

 

Meer weten?

• Bekijk hier het Humanists at Risk: Action Report en The Freedom of Thought Report
• Klik hier om naar de website van Humanists International te gaan