Chef-kok in IG Auschwitz
De geschiedenis van Willy Van Paemel en IG Farben
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg10 nr3. Lees hier meer recensies.
Joke Goovaerts
“Decennialang had het pakje met brieven onaangeroerd gelegen op een schap in de kleerkast van mijn moeder. Na haar dood durfde ik het nauwelijks te openen. Ik wist dat het liefdesbrieven waren die mijn vader vanuit Auschwitz naar haar had geschreven. Maar andermans brieven lees je niet. Uiteindelijk kreeg de drang om te weten en te begrijpen wat zich had afgespeeld in die oorlogsjaren, en wat dat voor mijn ouders had betekend, de overhand”, schrijft Annie Van Paemel, dochter van Willy Van Paemel en Yvonne Schollen.
Eind 2019 ging Annie Van Paemel, erediensthoofd van de moreel consulenten bij Defensie, naar een lezing van Dirk Verhofstadt over zijn boek Kleermaker in Auschwitz. Na afloop sprak ze hem over de brieven van haar vader. Verhofstadt zei dat het verhaal moest worden neergeschreven en dat hij haar daarbij zou helpen. Naast de brieven waren er ook tientallen foto’s, krabbels, loonbriefjes en een dagboek. Het verhaal werd uitgespit en door de sterk gedocumenteerde context – zelfs van voor de Eerste Wereldoorlog – die Holocaustkenner Verhofstadt ons schetst, is het boek Chef-kok in IG Auschwitz veel uitgebreider dan Van Paemels oorlogsverhaal.
Willy Van Paemel was chef-kok in Hotel Billard Palace in Antwerpen, toen de Duitsers hem in 1942 verplichtten om in Auschwitz te gaan werken. Zijn verloofde Yvonne Schollen reisde hem later achterna. Willy Van Paemel kwam als dwangarbeider of ‘verplicht tewerkgestelde’ bij het chemiebedrijf IG Farben in Auschwitz III terecht en was er chef-kok. Het bedrijf produceerde synthetische olie en rubber. Het IG Farben-concern – waaronder Agfa, BASF en Bayer – werkte volop mee aan de Duitse oorlogsmachine en gebruikte daarvoor Joodse dwangarbeiders. Het leverde ook het gifgas Zyklon B en oefende medische proeven uit op Joodse gevangenen. Na de oorlog werden er slechts lichte straffen aan de verantwoordelijken uitgedeeld.
Yvonne en Willy waren eersterangsgetuigen van onuitwisbare gebeurtenissen die de wereld voorgoed hebben veranderd. Aan zijn neef Tom Stock vertelde Willy na de oorlog over de beelden die hem bijbleven: “Het waren levende skeletten, mensen die het vreselijk te verduren kregen om de eenvoudige reden dat ze Joods waren.” Als kok probeerde Willy de mensen te helpen door in de vuilnisbakken op het fabrieksdomein, waar de Joden en andere gevangenen langskwamen, voedsel achter te laten. Hij vertelde ook dat hij de aardappelen vaak in vierkante kubussen sneed om extra volume aan de schil te laten. In 1945 keerden Willy en Yvonne na een helse tocht terug naar België en vestigden zich in Blankenberge. Ze baatten er het pension Jules César uit.
Het waanzinnige levens- en liefdesverhaal, geplaatst in een ruim tijdskader, leest als een film. Vlot geschreven, goed gedocumenteerd en mooi geïllustreerd. Het boek Chef-kok in IG Auschwitz onderschrijft het belang van herinneringseducatie. Het zijn verhalen die we moeten blijven vertellen, want het verleden mag niet vergeten worden.
De oorlogservaringen van de ouders van Annie Van Paemel hebben in ieder geval haar kijk op de wereld bepaald. Haar ouders hadden lering uit hun ervaringen getrokken en gaven die levenswijsheid aan hun kinderen door: “We leerden dat verworven rechten geen vanzelfsprekendheid zijn en dat we altijd waakzaam moeten blijven, zeker als autoritaire stromingen in de samenleving opgang maken. Die humanistische waarden hebben mijn beroepskeuzes bepaald.”
Chef-kok in IG Auschwitz
De geschiedenis van Willy Van Paemel en IG Farben
Annie Van Paemel en Dirk Verhofstadt
Houtekiet, 2021
ISBN 9789089249456Annie Van Paemel
is de dochter van Willy Van Paemel en Yvonne Schollen, en is erediensthoofd van de moreel consulenten bij DefensieDirk Verhofstadt
is politiek filosoof en auteur van talrijke boeken, onder meer over de Jodenvervolging, media en ethiek, en atheïsme
