Nieuws

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg10 nr3. Lees hier meer artikels uit de reeks ‘Jong.nu’.

Op 19 mei 2021 werden de Europese GENE Global Education Awards uitgereikt. Het Global Education Network Europe gaat daarbij op zoek naar innovatieve en kwaliteitsvolle initiatieven waar jongeren rond wereldburgerschapseducatie werken. CHanGE, het jaarlijkse studentenproject van het Universitair Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking, UCOS, rond gendergelijkheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, kwam als een van de laureaten uit de bus.

Johannes Cools

In 2020 vond het project CHanGE, dat staat voor Campaign on sexual Health and Gender Equality, voor het vierde jaar op rij plaats. Twaalf studenten werden een volledig jaar ondergedompeld in gendergelijkheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, afgekort als srger. Ange-Vanessa Nsanzineza, een 23-jarige studente Social Sciences aan de Vrije Universiteit Brussel, en Anna Paeshuyse, een 25-jarige studente Conflict & Development aan de Universiteit Gent, mogen zich na een jaar trots CHanGEmakers noemen. Ze vertellen over hun ervaring, hun campagne rond genderbinariteit en het online activisme waartoe covid-19 hen dwong. De essentie voor hen? De globale strijd voor gender en srgr linken aan de uitdagingen in de eigen samenleving.

Waarom hebben jullie meegedaan aan het CHanGEproject?

Ange-Vanessa Nsanzineza: Toen ik mij kandidaat stelde, wist ik eigenlijk nog niet zoveel over srgr. Tot op vandaag worstel ik met die afkorting. Het leek mij een fijne manier om meer te weten te komen over wat dat allemaal inhoudt, welk effect het op iedereen heeft, en hoe je met leeftijdsgenoten kan nadenken over welke oplossingen er eventueel kunnen zijn. Soms lijkt het alsof er zoveel misloopt in de wereld, waardoor je niet weet hoe je in je eigen omgeving voor verandering kan zorgen. Net daarom wilde ik hieraan deelnemen.

Anna Paeshuyse: Bij mij was het vrij gelijkaardig. Ik las al veel over genderongelijkheid, maar de vraag was dan: hoe ga je een specifieke problematiek nu concreet naar positieve verandering vertalen? Als je dat kan doen met een groep van twaalf mensen die allen een andere achtergrond op het vlak van studies of interesses hebben, kom je direct tot nieuwe inzichten. Er is een gemeenschappelijke basis, maar iedereen had andere perspectieven. Daardoor kom je snel tot een breder verhaal. De manier waarop ik iets zou overbrengen, is anders dan hoe Ange dat zou doen.

Ange-Vanessa: Je gaat automatisch holistisch te werk.

Andere jaren gaan de CHanGEmakers op onderzoeksreis om verhalen van organisaties en activisten in het buitenland te verzamelen. Door covid-19 was dat niet mogelijk: jullie zijn op onderzoek geweest binnen België en hebben op basis daarvan campagne gevoerd. Hoe koppel je dat aan die globale strijd?

Anna: Dat gaat, maar het is anders. De campagne die we gevoerd hebben, was natuurlijk op onze eigen samenleving gericht, maar je zou die bij wijze van spreken ook elders in de wereld kunnen voeren. Ook al kan je niet met buitenlandse activisten praten, de grondslag blijft wel dezelfde. Onze uitdagingen komen overal voor, ook al is het in een andere vorm.

“Tot nieuwe inzichten,

tot een breder verhaal komen”

De campagne was getiteld ‘The/Deconstruct Binarism’. Waar ging die over?

Ange-Vanessa: The/Deconstruct Binarism wilde onder de aandacht brengen dat alles wat we doen of zeggen, hoe we ons gedragen, heel sterk wordt beïnvloed door een specifiek denkkader: genderbinariteit. Dat betekent dat we in onze samenleving een strikt onderscheid maken tussen mannen en vrouwen, en dat daar een hele hoop verwachtingen aan vasthangt. Dat kader heeft effect op iedereen, maar op bepaalde mensen nog meer. Wie niet aan de genderhokjes voldoet, valt vaak uit de boot.

Anna: Wat ik daar interessant aan vind, is dat veel gendergerelateerde problematieken terug te leiden zijn naar het binaire genderkader. Heel wat gebruiken bestaan om het kader van man-vrouw te bevestigen, zoals vrouwelijke genitale mutilatie of intersekse operaties. Telkens opnieuw draait het om de rigide ideeën over hoe mannen en vrouwen er moeten uitzien. Het kader van genderbinariteit biedt de mogelijkheid om het brede probleem te benoemen, maar tegelijk ook om specifieke uitdagingen onder de loep te nemen.

Ange-Vanessa: De titel slaat dus enerzijds op genderbinariteit als een construct (the construct), maar anderzijds stimuleert het ook om dat kader open te breken (deconstruct).

Intersekse was een van de thema’s binnen de campagne. Wat betekent het en hoe past het binnen jullie verhaal?

Anna: Eén op zestig personen wordt geboren met een lichaam dat, louter biologisch, niet voldoet aan het mannelijke of vrouwelijke lichaam. Dat betekent dat bepaalde kenmerken, fysieke of hormonale, niet stroken met het onderscheid tussen de biologische man en de biologische vrouw. Dan spreekt men van een intersekse variatie. Omdat we zo gewend zijn aan het idee dat er enkel mannen en vrouwen zijn, is het een wijdverspreide praktijk om mensen met zo’n lichaam te opereren en te ‘normaliseren’. Vaak werken die lichamen echter perfect, en gaan we dus opereren op een gezond lichaam om het toch maar binnen de norm te laten vallen. Dat is een van de grootste problemen: omdat we dergelijke lichamen oncomfortabel vinden, gaan we ze aanpassen. Vaak gebeurt dat op heel jonge leeftijd, bij kinderen die geen controle hebben over wat er met hun lichaam gebeurt.

Ange-Vanessa: Ouders hebben ook nood aan die informatie. Omdat zo’n operatie terugbetaald wordt, denken ze – vaak onterecht – dat de ingreep nodig is.

Wat werd er nog in de campagne behandeld?

Ange-Vanessa: Door de tweede coronagolf in ons land waren we gedwongen om de campagne online te voeren. We hebben een reeks webinars georganiseerd, die elk op een andere manier op het thema inzoomden.

Anna: We begonnen met een webinar over de basics van genderbinariteit. We merkten dat veel mensen reageerden die er tot dan toe weinig over wisten en die gemotiveerd waren om kleine stappen te zetten. Bijvoorbeeld: zet je voornaamwoorden in je e-mailhandtekening.

Ange-Vanessa: We hebben duidelijk voor een mix aan events gekozen, omdat er binnen onze groep zoveel verschillende interesses leefden en we dat ook op ons publiek wilden afstralen.

Anna: Zo hebben we ons openingsevenement toegankelijk gehouden, maar hebben we daarna toegespitst op de impact van binariteit op schoonheidsidealen, of de koloniale geschiedenis ervan. We vonden het belangrijk om te tonen hoe breed het thema gaat, en door de oorsprong ervan te bespreken, wilden we ook laten zien dat dat binaire kader helemaal niet zo onschuldig is als wordt gedacht. Op die manier hebben we verschillende soorten geïnteresseerden kunnen bereiken.

Welke stappen kan je zelf als individu zetten om die binaire hokjes te doorbreken?

Ange-Vanessa: Als je commentaren hoort die kwetsend zijn voor mensen die niet binnen de binaire hokjes passen, ga daar op in. Ga zelf op zoek naar informatie. Er is veel beschikbaar, en heel toegankelijk. En denk er ook eens over na wat je in je dagelijkse leven doet dat dat strikte onderscheid in stand houdt.

Anna: Inke Gieghase, journalist en auteur, getuigde in een filmpje voor onze campagne over non-binariteit, en die zei het heel mooi: “Je hoeft iets niet volledig te begrijpen om het te respecteren.” Dat is voor ons ook de essentie.