Een eigentijds afscheidsritueel
De nood om zinvol afscheid te nemen van mensen die voor jou belangrijk zijn, is vaak hoog. Tijdens de coronaperiode werd noodgedwongen in beperkte kring afscheid genomen en kon niet iedereen bij het afscheidsmoment aansluiten.
Avansa, het vroegere Vormingplus, besloot een format uit te werken dat heel breed kan gebruikt worden als afscheidsritueel. Niet alleen bij overlijden naar aanleiding van corona, maar het sjabloon van dit afscheidsritueel moest ook later bruikbaar zijn voor iedere gemeenschap die afscheid wil nemen: een bedrijf waar een werknemer is overleden, een sportclub die een speler of medewerker verloor, een ongeval in een wijk, een ramp of aanslag …
Avansa vond voor dit project heel wat partners en ging enkele maanden terug aan de slag met een groep ritueelbouwers. Een aantal vrijzinnig humanistisch consulenten van deMens.nu waren bereid om hierbij aan te sluiten. Het doel van het uitwerken van een sjabloon voor afscheidsrituelen was helder. We zochten naar een ritueel dat mensen met verschillende achtergronden kan verbinden en het afscheid nemen een plaats kan geven. Voor sommigen kan dit ritueel een eerste stap zijn in het afscheid nemen. Voor anderen zal het misschien een volgende stap in het proces zijn. Hoe dan ook: iedereen kan het ritueel vanuit zijn eigen persoonlijke ervaring beleven. Het gezamenlijke ritueel bewerkstelligt naast de verbondenheid met de overledene(n), ook de verbondenheid tussen de deelnemers zelf.
Een eerste fase in dit project was het uitwerken van een aantal cases om op zondag 20 juni in de regio Roeselare een eerste keer uit te testen. Hilde Lievens, vrijzinnig consulent in het huisvandeMens Roeselare was betrokken bij het ontwikkelen en uitvoeren van verschillende rituelen in het WZC Vincenthove en het buurthuis ’t Hof van t’Henneken.
De weken voorafgaand aan 20 juni vonden er in de verschillende afdelingen van het WZC Vincenthove afscheidsmomenten plaats. Iedere bewoner of medewerker werd uitgenodigd om iets neer te schrijven of te tekenen op een lint. Op ieder lint stond het oneindigheidsteken. Het symboliseerde de blijvende verbinding met de overledene, maar ook de verbinding tussen nabestaanden onderling en de verbinding tussen jong en oud. Vooraleer de linten werden vastgemaakt aan een touw, werd een kort stukje van het lint afgeknipt en opgespeld. Dit als teken dat we de herinneringen aan de overledene willen bijhouden. Het touw met de linten werd in de binnentuin opgehangen.
Ook bij het buurthuis werden linten gemaakt en opgehangen. De kinderen werden uitgenodigd om de verbinding tussen het buurthuis en het WZC met stoeptekeningen te maken. In de binnentuin van het WZC werden bellen geblazen. De volwassenen sloten bij dit alles bereidwillig aan. Het was een aangename en verbindende ervaring.
Ook op het voetbalstadion van club Roeselare vond een try-out plaats. Naast passende muziek waren er getuigenissen van de lokale café-uitbater, de begrafenisondernemer, een jeugdvoetbaltrainer en een koppel uit Palestina. Ook hier stond een ritueel met linten en het oneindigheidsteken centraal. Evelien Vandenbussche, vrijzinnig humanistisch consulent bij VC Mozaïek nam de coördinatie in handen. Zij woont ook zelf in deze wijk.
In de sacrale sfeer van de ontwijde Paterskerk dompelde het kunstenaarscollectief Rauwkost je onder in kunst. Ze werkten een ritueel bezoek aan de tentoonstelling uit. Bij ieder kunstwerk lagen gekleurde bladen waarmee men een bootje kon vouwen. Op het einde van het bezoek werd je uitgenodigd om de bij jou vrijgekomen emoties via het papieren bootje op een binnenvijver te water te laten.
Op maandag 21 juni, de dag van het vrijzinnig humanisme, stond een poëziecarrousel in Mu’Zeum L op het programma. Anne-Flor Vanmeenen, vrijzinnig humanistisch consulent in het huisvandeMens Brugge was hier de drijvende kracht. Muze’um L combineert een sobere architectuur waar het licht en de schaduw het centrale thema is, schitterende natuurelementen en kunst. De ideale plaats voor een tentoonstelling rond afscheid en voor poëzie over licht en duister.
Op de drempel van midzomernacht werd de poëzie voorgelezen door vrijwillige sprekers Percy Salembier en Myriam Vancraeynest. Woorden van zonlicht tot nachtblauw, rouw tot vreugde, mislukking tot heldendaad kwamen aan bod. De voorgelezen gedichten kon men meenemen naar huis. Wie een lievelingsgedicht had rond dit thema of een eigen creatie meebracht, kon ook zelf aansluiten. Evelien Vandenbussche en Hilde Lievens praatten de avond aan elkaar.
In een volgende fase van het project worden de testcases geëvalueerd en wordt een definitief sjabloon uitgewerkt. Het hele project wordt in het najaar gefinaliseerd en op 25 november aan het ruime publiek voorgesteld. Een datum waar alle ritueelbouwers naar uitkijken!