Nieuws

In alle vormen en op alle leeftijden

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr2. Lees hier meer artikels over ‘angst’.

Angst is van alle leeftijden. Als kind ben je bijvoorbeeld bang van monsters onder je bed. Nadien nemen die ‘monsters’ andere gedaanten aan. Zo is er de angst voor het volwassen worden, de angst voor de druk die je wordt opgelegd, de angst om niet alles te bereiken wat je wil bereiken, de angst voor eenzaamheid en voor het levenseinde. We gingen op zoek naar die aan de verschillende levensfasen gerelateerde angsten en sprokkelden tal van getuigenissen.

Veerle Magits

Kleuters

Het is normaal dat kleine kinderen angsten hebben, dat hoort nu eenmaal bij hun ontwikkeling. Doordat ze die angsten ervaren, leren ze om te gaan met het feit dat ze bang kunnen zijn. Op vierjarige leeftijd kunnen kinderen zichzelf als een losstaand individu ten opzichte van anderen beschouwen. Hiermee ontstaat het gevoel van kwetsbaarheid, omdat ze het vermogen ontwikkelen om een voorstelling te maken van wat eventueel zou kunnen gebeuren. Zo kunnen ze in die fase bang worden van hun eigen fantasieën.

Jade, 4 jaar, eet haar lolly niet op uit angst voor de reactie van de juf, want mama vergat het papiertje er thuis al af te halen en op school mag geen afval weggegooid worden.

Roan, 6 jaar, is bang om naar de kapper te gaan en om zijn nagels te laten knippen.

Schoolkinderen

Vanaf de leeftijd van zes jaar neemt het realiteitsbesef van kinderen toe, waardoor ze oog voor de werkelijkheid krijgen. Die complexe realiteit boezemt angst in, wat dan weer een gevoel van onzekerheid tot gevolg heeft. Voorbeelden van angsten op die leeftijd zijn slapeloosheid en nachtmerries. Kinderen tussen zes en twaalf jaar beginnen ook steeds meer te denken in termen van: stel je eens voor dat …

Xander, 6 jaar, is bang dat iemand ’s nachts zijn kamer zal binnenkomen en zijn speelgoed zal meenemen.

Tinne, 9 jaar, is bang voor dieven als ze ergens alleen in huis is. En wanneer ze ’s avonds gaat slapen, moet het licht in de gang aanblijven.

Tieners

De angsten die pubers ervaren zijn gerelateerd aan het nadenken over hoe zij op anderen overkomen en hebben te maken met sociale contacten, de prestaties op school en het uiterlijk. Ook de eigenheid van het leven houdt hen bezig.

Anaïs, 13 jaar, heeft als angst dat haar ouders zullen sterven en dat ze als wees zal achterblijven. Ze is ook bang om op een dag ontvoerd te worden.

Julie, 12 jaar, is bang om niet te kunnen zijn wie ze wil zijn. Ze vreest dat ze moet zijn zoals anderen of dat ze moet voldoen aan de verwachtingen van anderen om ‘leuk’ gevonden te worden.

Naïade, 15 jaar, is bang dat ze mensen zal teleurstellen, vooral op het vlak van haar studies. Ze heeft angst om niet te slagen en haar diploma niet te halen. Ze is ook bang om alleen te zijn, omdat ze moeilijk vrienden maakt.

Twintigers en dertigers

Jongvolwassenen houden zich dan weer meer bezig met acceptatie binnen de vriendenkring. Ze zijn bang voor afwijzing op het gebied van sociale contacten. De zorgen en stress die zij ervaren, hebben te maken met hun levensloop, zoals studiekeuze en -resultaten, beroepskeuze en het verlaten van het ouderlijk huis.

Muriel, 23 jaar, is vooral bevreesd om niet te bereiken wat ze (professioneel) wil bereiken. Ze heeft het gevoel dat het nu of nooit is om daaraan te werken: ze moet nu dat diploma halen, nu die netwerken creëren … Via de sociale media vergelijkt ze zich met anderen en ziet ze hoe die hun diploma’s behalen en starten met werken. Dat bezorgt haar veel stress en druk om ook iets te bereiken. Daarnaast heeft ze angst om financieel nooit rond te komen, en angst voor hoe anderen haar zien. Ze beseft dat niemand perfect is, maar toch wil ze dat zijn.

Ayalah, 21 jaar, heeft heel veel angst om volwassen te worden. Autorijden, alleen gaan wonen, je eigen papierwerk doen … Ze heeft het daar moeilijk mee, want het is een stap dichter bij het volwassen zijn. “Ik denk persoonlijk dat ik niet de enige ben, of althans, dat hoop ik, want er komt toch veel op je af. Veel mensen vragen ook steeds: wanneer wil je kinderen, wanneer ga je trouwen, wanneer ga je alleen wonen?”

Kevin, 22 jaar, is bang dat hij nooit een eigen woning zal kunnen kopen, ook al heeft hij veel spaargeld. Huizen worden alsmaar duurder en je moet toch al een groot bedrag zelf inbrengen. Tevens is hij bang om alleen te gaan wonen, om zelf een huis te onderhouden … Hij heeft het ook moeilijk met zijn werk. “Ik doe mijn job graag, maar niet voor de rest van mijn leven. Alleen weet ik niet welke andere job ik kan doen zonder eerst te gaan studeren.”

Veertigers

Rond je veertigste kan je stellen dat je ongeveer in de helft van je leven zit. Het is een moment waarop heel wat mensen aan zelfreflectie doen: wie ben ik en wat heb ik tot nu toe bereikt, zowel op persoonlijk als op professioneel vlak. Bij de ene leidt die zelfreflectie tot twijfel, onrust en een oncomfortabel gevoel, ook wel de midlifecrisis genoemd, bij de andere leidt het tot angst voor hoe het verder moet.

Katia, 44 jaar, heeft twee grote angsten. De eerste heeft betrekking op haar volwassen kinderen: zal het hen lukken een zelfstandig leven weg van huis te leiden? De tweede angst betreft haar ouder wordende ouders: wat met ziekte, mobiliteit, een eventuele verhuis naar een woonzorgcentrum?

Filip, 47 jaar, groeide op met bepaalde ideeën en verwachtingen, zowel op professioneel als op relationeel vlak. Maar wat als het toch niet loopt zoals je had gehoopt? Wat als de prins op het witte paard of de prinses met het glazen muiltje niet bij jou langskomt zoals bij de meesten uit je vriendenkring? En eenmaal halfweg je leven stel je je ook nog andere vragen: Wat als mijn ouders wegvallen? Wie zal naar mij omkijken als ik ouder ben? Wie zal voor me zorgen? Wordt eenzaamheid mijn vriend?

Brigitte, 44 jaar, beseft dat ze op haar leeftijd ergens in de helft van het leven zit. Ze heeft het gevoel dat het beste gepasseerd is: de kinderen worden onafhankelijker, grote professionele sprongen zullen er niet meer worden gemaakt … Daarnaast realiseert ze zich dat haar ouders niet meer zo jong zijn als ze wel dacht en dus niet onsterfelijk zijn. Dat besef komt vaak pas wanneer ze lichamelijke ongemakken beginnen te krijgen. En dan zijn er ook nog de bezorgdheden, niet zozeer angsten, over de kinderen: Zijn ze wel gelukkig genoeg? Ervaren ze niet te veel druk op school? Zullen ze op het rechte pad blijven? Experimenteren ze niet te veel, met drugs bijvoorbeeld? Vinden ze een partner die goed voor hen is?

Esther, 42 jaar, was tijdens haar jeugd bang om er niet bij te horen, om uitgesloten te worden. Ondertussen heeft ze die angst helemaal losgelaten. Ze is op het punt gekomen dat ze blij en tevreden is met de persoon die ze geworden is. Erbij willen horen boeit haar helemaal niet meer. Vroeger had ze altijd voor ogen om op haar veertigste een evenwichtig leven en een vaste job te hebben, en dat heeft ze. Maar nu stelt ze zich de vraag of ze die baan voor de rest van haar leven wil houden. Het antwoord is ‘nee’ en dus staat ze voor een nieuwe uitdaging: een andere job vinden. Het oude, vertrouwde loslaten en het nieuwe, onbekende omarmen. Het blijft beangstigend, maar toch kijkt ze er anders tegenaan dan toen ze pas was afgestudeerd. Ze is zelfverzekerder nu, rijk aan ervaringen en sterk genoeg om de sprong te wagen. En ook op het vlak van de liefde heeft de angst in haar jonge jaren om een relatie aan te gaan, plaatsgemaakt voor ware liefde en is ze ondertussen een echte believer van ‘houden van’ geworden.

Vijftigers en zestigers

Die generatie wordt ook wel de sandwichgeneratie genoemd. Mensen uit die leeftijdscategorie, grotendeels tussen de 45 en de 65 jaar, zorgen op hetzelfde moment in hun leven voor één of twee jongere generaties, hun kinderen en kleinkinderen, én voor een oudere generatie, hun ouders. En daarenboven combineren ze het opnemen van die zorgtaken met een job. Hun energie, tijd en aandacht moeten ze verspreiden en vaak voelen ze zich gewrongen tussen al die verantwoordelijkheden, wat tot angsten kan leiden.

Natasja, 58 jaar, leeft met de angst om op een dag haar baan niet meer aan te kunnen. De werkdruk stijgt immers enorm en haar lichaam volgt niet meer. Ze is bang om de combinatie van werk, gezin en zorg voor haar kleinkinderen en haar ouders niet meer vol te houden. “Wij zijn de sandwichgeneratie en ik wil dat iedereen op mij kan rekenen, maar gaat me dat ook allemaal lukken?”

Chantal, 56 jaar, is bevreesd voor de mensonwaardige behandeling die haar met het ouder worden te wachten staat. Het is een angst die haar ’s nachts al eens doet wakker liggen en die gebaseerd is op situaties die haar moeder momenteel meemaakt. Eenmaal je een bepaalde leeftijd hebt bereikt, word je door de maatschappij afgeschreven en wordt er automatisch verondersteld dat je bepaalde dingen niet meer kan, zoals denken voor jezelf, opkomen voor jezelf … Er wordt langs je heen gepraat en over je heen beslist. Je moet als pakweg tachtigjarige heel stevig in je schoenen staan en mentaal heel sterk zijn om daar tegenin te gaan. Het taboe van ouderenmis(be)handeling mag zeker eens aangekaart worden. Daarnaast heeft ze ook angst voor wat er allemaal in de wereld aan het gebeuren is, zoals het egoïsme dat tijdens de coronacrisis gaandeweg de plaats innam van de solidariteit die er bij de eerste coronagolf twee jaar geleden nog heerste.

Zeventigplussers

Bij het ouder worden is er vaak sprake van angst voor dementie, angst om ziek te worden, angst om lichamelijk af te takelen, angst om op straat ten val te komen, angst voor eenzaamheid. En er is de angst voor het levenseinde: het besef van eindigheid, zowel fysiek als mentaal, is aanwezig, evenals de angst om in pijn of eenzaamheid te sterven.

Annick, 70 jaar, heeft als grootste angst om te sterven op een moment dat haar kleindochters nog geen dertig zijn. Of om niet meer onafhankelijk te zijn, want ze wil blijven doen wat ze wil en gaan waar en wanneer ze wil, zonder hulp van haar kinderen of anderen nodig te hebben. Ze is bang om door lichamelijke problemen niet meer uit bed te kunnen of niet meer te kunnen bewegen. Ook vreest ze om problemen met haar geheugen te ervaren, om een hartinfarct te krijgen, of om in het bijzijn van haar kleinkinderen te sterven. Kortom, ze is bang om oud te worden, want dat betekent minder energie hebben, minder kunnen dansen, sneller moe zijn, minder sociale contacten hebben, door reumapijn minder onder de mensen kunnen komen …

Brigitte, 79 jaar, droeg vroeger een zak vol angsten mee: angst voor het nieuwe, angst voor het onbekende, angst voor morgen, angst voor later, angst voor wat de wereld en de mensen kan overkomen, angst om ziek te worden en om geliefden te verliezen … Nu liggen de grootste obstakels achter haar en zijn die angsten weg. Zelfs de gedachte aan de dood maakt haar niet meer bang. Gehaast is ze wel niet, maar veel kan haar niet meer overkomen … Ze leeft.

Eugène, 82 jaar, leeft wel nog met die angsten van vroeger, die nu zelfs scherper en dichter dan ooit aanwezig zijn. Ziek worden, alleen zijn, door familie en kinderen verlaten en vergeten … Waar gaat het met ons naartoe? En hij is bang om te sterven. “De angst voor morgen verlamt mij vandaag.”