Dirk Verhofstadt in gesprek met Johan Braeckman
Een zoektocht naar menselijkheid, deel 1
Artikel verschenen deMens.nu Magazine jg11 nr2. Lees hier meer recensies.
Sophia De Wolf
De zoektocht van Dirk Verhofstadt en Johan Braeckman naar menselijkheid is er één naar het ontstaan van de mens zelf, uitgediept in de eerste twee hoofdstukken: ‘Over Charles Darwin en het belang van de evolutietheorie’ en ‘Over de evolutie van de mens’.
Ze exploreren eveneens de andere betekenis van menselijkheid in de drie andere, hoogst interessante hoofdstukken: ‘Over religie’, Over irrationalisme’ en ‘Over humanisme en atheïsme’. Beide filosofen bespreken hoe religie ontstaat, wat de gevaren van diverse vormen van irrationalisme zijn, en geven aandacht aan de positieve waarden die aan een humanistische levenswijze verbonden zijn.
Wat evolutie door natuurlijke selectie precies betekent, wat de oorsprong van onze soort is, wat er mis is met de denkfouten van veel religieuze auteurs, waarom irrationeel denken zo hardnekkig is, waarom het scepticisme van Montaignes essays van een zeer bevrijdend en fundamenteel belang was in zijn tijd, je komt het allemaal te weten. De auteurs bundelen hun kennis in een voor de lezer handig naslagwerk. Perfect verpakte kennisoverdracht voor een breed publiek.
Het boek biedt bovendien een arsenaal aan argumenten, handig wanneer je het debat aangaat met creationisten, complotdenkers, radicale gelovigen, of wanneer je racistische opmerkingen wil counteren. Doorspekt met verhalen en wetenswaardigheden is het daarbovenop een ware informatiebron – van de mussen van Mao tot de tulpenbollen uit Zuid-Holland. Meer dan en passant krijg je ook een portie geschiedenis en uiteraard behoorlijk wat filosofie voorgeschoteld.
Braeckman ontmaskert misverstanden, helpt denkfouten de wereld uit en biedt kritisch en nuchter denken aan als rationeel alternatief. Hij ziet de valkuilen en ontmaskert drogredenen. De optimistische humanist trekt volop de kaart van de mens. De mens die rechten heeft en respect verdient. Voor irrationele of inhumane meningen, foute opinies en gedachten echter van diezelfde mens is hij minder tolerant. Via nuchter nadenken, opgedane kennis en met de hulp van tal van zijn filosofische voorgangers haalt hij die gemakkelijk onderuit en poneert hij waarheden waar geen flinterdunne speld tussen te krijgen is.
Tenzij er nog iemand anders zijn wijze vinger opsteekt met eventuele betere argumenten wat betreft de besproken kwesties, lijkt het onmiskenbaar dat hier in deze uitgave moeilijk weerlegbare wijsheden op tafel zijn gelegd. Met zijn bovendien herhaaldelijk terugkerend pleidooi om kinderen betrouwbare kennis bij te brengen en hen niet met religieuze fabels te indoctrineren, etaleert Braeckman zowel zijn humanisme als zijn rationaliteit.
Kinderen aanleren wat denkfouten zijn, wat de wetenschappelijke methoden inhouden, hoe fakenieuws van meer betrouwbare informatie te onderscheiden, hoe complottheorieën te ontkrachten, het is meer dan een nuchter en nobel streefdoel van de filosoof, het is ook een bewijs van zijn persoonlijke ‘menselijkheid’. Een meer dan noodzakelijk doel als je bedenkt hoeveel levens er door religie gefnuikt – of zelfs verwoest – zijn.
In sommige passages verandert de optimist in een realist. Nergens vervalt Braeckman evenwel in pessimisme. Wat de mensheid dan ook geen stap verder brengt. Zich in dit boek verdiepen, doet dat wel. Een uitgave dus om te lezen, te hebben en te houden. Voorlopig staat het op zijn eentje in de boekenkast. Hopelijk maken de auteurs vaart met deel twee. Hun lezers lang laten wachten, dat zou dan toch getuigen van enige onmenselijkheid.
Dirk Verhofstadt in gesprek met Johan Braeckman
Een zoektocht naar menselijkheid, deel 1
Dirk Verhofstadt en Johan Braeckman
Houtekiet, 2021
ISBN 9789089249784
Foto bovenaan © Shutterstock.com
