Duurzaam en diepgaand geluk

Duurzaam en diepgaand geluk

14 april 2022 / Column/Magazine

Column verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr2. Lees hier meer columns.

Tinneke Beeckman

Niemand voelt zich elke dag goed. Angst, verdriet en ongemak horen bij het leven. Die vaststelling is geen reden om zo’n gevoelens te trivialiseren. Wel kan het verlangen om elk ongemak meteen te verlichten, uiteindelijk ongelukkiger maken. Als je elke dip wil oplossen door iets te eten, drinken of doen dat je even een opkikker geeft, maak je het lastiger voor jezelf. Al lijkt dat niet het geval. Je moet dus een onderscheid maken tussen wat je een duurzaam geluksgevoel geeft, en wat je slechts een korte boost bezorgt.

Eenvoudig gesteld hangt geluk samen met een levenshouding die op langere termijn is gericht, met echte sociale contacten en ervaringen die geen (roes)middelen behoeven. Aan diepgaand geluk kan je niet verslaafd raken. De korte shot daarentegen geeft even een zalig gevoel, maar dooft uit. En vraagt nadien om méér van hetzelfde. Die lichamelijke, viscerale ervaring kan je per definitie niet met anderen delen. En de middelen die je gebruikt, kunnen verslavend worden.

“Angst, verdriet en ongemak horen bij het leven”

De Amerikaanse endocrinoloog Robert Lustig vertaalt dat verschil tussen geluk (happiness) en plezier (pleasure) in neurologische termen: geluk ervaar je als het serotoninegehalte in je hersenen toeneemt, plezier – de opkikker – wordt door dopamine veroorzaakt. In zijn boek The Hacking of the American Mind. The Science Behind the Corporate Takeover of Our Bodies and Brains uit 2018 wijst Lustig op de nefaste invloed van de voedingsindustrie. Die produceert junkfood: verse, vezelrijke en gezonde producten worden door suikerrijke en vettige ingrediënten vervangen. Wie veel junk eet, is ongezonder en voelt zich slechter. Maar junkfood is aantrekkelijk: het lichaam krijgt een opzwieper. Mensen willen er dus méér van eten, wat tot meer ellende leidt.

Het onderscheid tussen wat tot geluk leidt of wat slechts plezier veroorzaakt, is breder toepasbaar. Socialemediaplatformen danken hun succes deels aan de zoektocht naar opkikkers. Fervente twitteraars bijvoorbeeld erkennen dat hun intense interacties hen niet vrolijker maken. Maar ze hebben moeite om hun eindeloze twisten te staken. Wat daarin meespeelt, is dat elke like of retweet een kleine shot dopamine genereert. Even voelen die twitteraars zich gewaardeerd. Helaas lokken vooral provocerende berichten felle reacties uit, wat de negativiteit verhoogt. Zelfs al beseffen die gebruikers dat ze zichzelf ongelukkig maken, toch leggen ze hun smartphone amper neer.

“Ken jezelf: begrijp hoe je geest en je lichaam functioneren”

Maar om je goed te voelen, heb je verrijkende sociale contacten nodig die positief, fysiek (niet alleen via het scherm) en verbindend zijn. Zo’n ontmoetingen genereren diepere geluksgevoelens. Dergelijke relaties vragen tijd, zorg en vertrouwen.

Op het werk kan je geluksgevoelens ervaren door in een flow te werken, een stemming van volledige concentratie. Maar je hebt opnieuw tijd en duurzame inspanningen nodig om dat niveau te bereiken. De Canadese journalist en auteur Malcolm Gladwell schat dat je pas na tienduizend uur ervaring echt goed in iets wordt. Intussen moet je frustrerende momenten overwinnen.

Gelukkig zijn is dus niet hetzelfde als je even goed voelen. Meer nog, om gelukkig te zijn, moet je die moeilijke momenten niet proberen te verlichten. Ook hier geldt het oude Griekse adagium ‘ken jezelf’: begrijp hoe je geest en je lichaam functioneren.