Nieuws

Twijfels helpen om bewust te leven

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr2. Lees hier meer artikels over ‘angst’.

Meer dan ooit is de periode als twintiger en dertiger een levensfase die in het teken van gewichtige keuzes staat. Het lijkt nu of nooit om beslissingen te nemen over je werk, je relatie, het al dan niet krijgen van kinderen of kopen van een huis. Hoewel er geen vaste formule meer bestaat, ervaren veel millennials een sluimerend gevoel van onrust. Op heel wat vlakken in hun leven gaat het goed, maar toch knaagt er wat.

Jana Peeters

Levensbepalende keuzes

Wanneer je de schoolbanken verlaat, kom je het ene kruispunt na het andere op je weg tegen. We krijgen verschillende keuzes voorgeschoteld en het lijkt erop dat de mogelijkheden eindeloos zijn. Het uitgestippelde leven onder de kerktoren is niet langer dé norm en dat kunnen we alleen maar toejuichen. Maar met een toename aan keuzes komt ook heel wat onzekerheid. Wat wordt van mij verwacht en wat wil ik zelf met mijn leven? Die existentiële vragen zijn talrijker aanwezig dan je misschien wel zou denken.

Doordat we meer mogelijkheden krijgen om ons leven in te vullen, krijgen we ook het gevoel dat we volledig zelf verantwoordelijk zijn voor dat perfecte leven. Het leven wordt steeds meer als iets maakbaars afgespiegeld. Die druk begint eigenlijk al in het secundair onderwijs. Je weet nog niet goed en wel wat de mogelijkheden zijn, wanneer je een heel bepalende keuze moet maken. Voor veel jongeren is dat een wilde gok omdat de studiekeuze erg abstract blijft en te vroeg komt. Het gaat hier niet over de aankoop van een leuke trui, maar over levensbepalende keuzes. Hoe belangrijker de keuze, hoe groter de stress die erbij komt kijken.

So much to do and so little time

Je bent vijfentwintig, hebt nu enkele jaren van het volwassen leven kunnen proeven en wordt verondersteld om in die tijd een mooie baan te hebben. Wie weet betaal je binnenkort de eerste aflossing van je eigen woning en heb je in tussentijd je levenspartner gevonden. Wanneer je ooit een kinderwens hebt uitgesproken, of zelfs niet, zal je familie-etentjes nog zelden doorkomen zonder de vraag naar je nageslacht, goedbedoeld gesteld door de ongeduldige oma’s en opa’s in spe. Hoe combineer je dat idee van een loopbaan met je sociale leven, vrije tijd, relatie en misschien op termijn kinderen? En nog veel crucialer: is dat wel wat ik wil?

“Het aantal vrienden met baby’s is de laatste jaren als een golf op me afgekomen. Het lijkt wel een clubje dat er niet zo gezellig uitziet, maar waarvan je toch subtiel wordt ingeprent dat je het niet mag missen. Terwijl ik er voor mezelf nog niet uit ben, krijg ik wel regelmatig opmerkingen over mijn leeftijd. Misschien goedbedoeld, maar mensen beseffen niet hoeveel druk ze hiermee op mij leggen.”

Zowel het krijgen van kinderen als je verbinden aan een relatie lijkt voor velen een vanzelfsprekendheid. Toch is de betekenis van een relatie de laatste jaren geëvolueerd van een praktisch en maatschappelijk concept naar een meer emotioneel gegeven. Voor millennials is een goede relatie er één die aan de eigen ontwikkeling in het leven bijdraagt. Het is met andere woorden geen voorwaarde voor je eigen geluk, maar misschien een mooie aanvulling in je leven.

“Mijn ouders zijn inmiddels dertig jaar samen. Ze waren lange tijd mijn referentie voor hoe een relatie eruit zou moeten zien. Maar ik heb inmiddels ook gemerkt hoe mijn ouders en vele anderen zichzelf verliezen in een huwelijk waarin ze zich niet goed voelen. Ik ben liever bewust alleen of in een open relatie, dan in een relatie die niet helemaal goed voelt.” (lees verder onder de foto)

We kunnen ons leven meer naar eigen goeddunken inrichten, maar de prijs is hoog. De hoeveelheid vrije tijd van twintigers en dertigers is de laatste tijd sterk teruggeschroefd, terwijl de vrijetijdsmogelijkheden dan weer zijn toegenomen. Als je dan nog eens bedenkt dat de hoeveelheid vergelijkingsmateriaal enorm is gegroeid, dan kan je de druk praktisch voelen. De manier waarop we naar onszelf kijken, wordt voor een deel bepaald door de mensen om ons heen. Je zal altijd iemand vinden die zich in enkele jaren tijd helemaal boven op de ladder heeft ingewerkt. Of de vergelijking terecht is of niet, je stelt je eigen leven toch even in vraag.

“Ik ben op een punt in mijn leven dat ik best tevreden mag zijn met wat ik heb bereikt. Ik heb een diploma, een stabiele job en een eigen stekje. Dan zie ik leeftijdgenoten die een pak verder staan en inmiddels weer een promotie krijgen. Dan ga ik me ontzettend onzeker voelen. Staan mijn leeftijdgenoten daadwerkelijk veel verder dan ik?”

Is dit het nu?

Kiezen is verliezen. Bij elke gemaakte keuze volgt er automatisch een gemiste kans, een weg die je niet hebt bewandeld. Is dit nu echt mijn droomjob of zou ik toch beter mijn cv blijven uitsturen? Je weet maar nooit. Ik heb inmiddels mijn eerste appartement gekocht, maar kan het niet nalaten om de immowebsites nog eens door te nemen. Wil ik me in mijn relatie settelen, of is er ergens iemand die meer aan mijn verwachtingen voldoet? Dat gevoel van spijt is niet alleen erg vervelend, het is bovenal niet doeltreffend omdat het tot besluiteloosheid en ontevredenheid leidt.

Mensen die alles hebben bereikt komen dan plots tot de conclusie dat dat helemaal niet is wat ze wilden. “Ik heb nu alles bereikt en voel me zo leeg.” We kunnen doen alsof het een luxeprobleem is, maar dat is het allesbehalve. Het lege gevoel gaat misschien even weg zolang je maar een nieuw doel voor ogen houdt, maar zodra er geen worteltje meer voor je neus hangt, hervallen we in een gevoel van rusteloosheid. Bij de een leiden die twijfels tot neerslachtigheid, bij de ander tot het zoeken naar een nieuwe wortel. In beide gevallen word je met jezelf geconfronteerd en kom je echt tot existentiële vragen.

Bewust en zinvol leven

We gaan te rade bij Nienke Wijnants, psycholoog en auteur van de bestseller Twintigerstwijfels & dertigersdilemma’s, en hebben het met haar over bewust leven in een seculiere samenleving.

Welke tips heb jij voor mensen die met dergelijke twijfels en dilemma’s zitten?

Nienke Wijnants: De erkenning van die twijfels en levensvragen kan al een groot deel van de oplossing zijn. Hoewel er niet altijd een eenduidig antwoord op volgt, kan het erkennen van waarop je vastloopt je al een heel eind op weg helpen. Daarnaast wil ik vragen om mild te zijn. We hebben hoge verwachtingen en dat is mooi. Maar als je al je dromen en doelen op een tijdlijn zou zetten, zie je vaak dat het onrealistisch wordt om alles te bereiken. Wees je ervan bewust dat te veel verwachtingen ook veel druk op je schouders leggen en dat je die elke dag meedraagt.

Als je erbij stilstaat, kom je misschien tot de conclusie dat het niet eens om jouw droomplaatje gaat. Het zou best kunnen dat een deel van de doelen niet van jezelf komt, maar van verwachtingen uit je omgeving die je op jezelf projecteerde. Van je ouders, je entourage, de maatschappij … Dan is het een kwestie van afstrepen en onderstrepen: wat wil jij zelf? Als je doelen nastreeft die niet uit jezelf komen, is de kans groot dat je gaat opbranden. Je kan bewust de keuze maken: dit hoeft voor mij allemaal niet, maar wat vind ik dan wel belangrijk in mijn leven?

Speelt de ontkerkelijking een rol in dit verhaal?

Wijnants: De relativiteit van ons bestaan wordt voor een groot deel weggenomen als je in een God vertrouwt. Op die manier construeer je een realiteit die de nietigheid van het bestaan draaglijk maakt. Veel niet-gelovige jongeren voelen zich op een gegeven moment gewrongen, ook al herkennen ze dat niet altijd als een existentiële vraag. Na de ontkerkelijking in de jaren vijftig zien we heel wat jongeren naar houvast in hun leven zoeken. Dat komt soms tot uiting in een gepersonaliseerde levensbeschouwing op maat, of een zoektocht naar eigen waarden en normen. Die zoektocht kan heel letterlijke proporties aannemen. Denk maar aan de vele twintigers die een vliegtuigticket naar Afrika of Azië kopen om daar aan vrijwilligerswerk te doen. Twintigers en dertigers realiseren zich dat een goedbetaalde job niet per se gelukkig maakt.

Sinds de opkomst van de secularisering is er niets kant-en-klaars in de plaats gekomen. Er zijn heel wat individuele en pragmatische alternatieven, maar het existentiële deeltje is wat blijven liggen. We mogen zelf nadenken, maar zijn niet gewend om vragen te stellen waarop geen pasklaar antwoord is. Vaak komen de grote levensvragen niet aan bod, tot je je op een keuzemoment in je leven bevindt. Terwijl het de belangrijkste vragen zijn om te stellen. Want pas als je hier voor jezelf een antwoord op hebt gevonden, kan je opteren voor een zelfgekozen, bewuste levensovertuiging.

Wat adviseer je om een bewust en zinvol leven te leiden?

Wijnants: Lang leve de existentiële vragen! Het bijzondere aan al die twijfels en dilemma’s is dat we de dingen in vraag stellen en misschien wel bewuster gaan leven. Terwijl de oudere generaties zich pas rond hun veertigste of vijftigste afvroegen waarvoor ze het nu allemaal deden, worden millennials hier een stuk vroeger mee geconfronteerd. Ze brengen daarmee iets heel belangrijks aan de oppervlakte: wie zegt eigenlijk hoe we ons leven moeten invullen en wat goed of verkeerd is? Laat hierbij al dat vergelijken maar gewoon los. Jij bepaalt zelf wat je bestaan zinvol maakt op welk moment in je leven.

Gelukkig weten we dat twijfel een constructieve eigenschap kan zijn, en dat die een houvast in je leven kan bieden. Met een goede portie reflectie over je eigen waarden en normen leer je jezelf steeds beter kennen. Het is een goede reflex om de dingen regelmatig in vraag te stellen. Ga dus zeker op onderzoek bij jezelf, daag jezelf uit om na te gaan wat je echt wil, en durf eens die gewaagde keuze te maken die misschien afwijkt van de rest. Het is een individueel proces van hernieuwde tevredenheid met het leven en verwondering over je bestaan. Accepteren dat je iets (nog) niet weet, wordt dan geen obstakel, maar een twinkeling in de ogen.

Meer lezen?

Zit je met levensvragen en kan je handvaten gebruiken om bewuster richting aan je leven te geven? In haar boeken geeft Nienke Wijnants bruikbare tips en adviezen. Ze daagt uit door kritische vragen te stellen en inspireert je om zelf met antwoorden te komen.

• Twintigerstwijfels & dertigersdilemma’s. De belangrijkste loopbaan- en levensvragen van millennials, Nienke Wijnants, Prometheus, 2019, herziene editie van Het dertigersdilemma uit 2008.

• Wie ben ik? En wat wil ik? Dertigers en veertigers op zoek naar authenticiteit, zin en geluk, Nienke Wijnants, Prometheus, 2013.