Nieuws

Seksueel verlangen op lange termijn

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr3. Lees hier meer artikels over ‘seksualiteit’.

Daar waar mensen vroeger opgelucht waren te horen dat anderen ook seksueel verlangen kenden, zijn we nu opgelucht wanneer we ontdekken dat anderen misschien net als wij geen spectaculair seksleven hebben. Voor velen onder ons geldt: wanneer je langer met iemand samen bent, nemen de passie en spanning af. Routine sluipt in de relatie en de seks wordt saaier of verdwijnt zelfs.

Esther Neyts

Zelf ben ik in mijn relatie nog nooit met overspel geconfronteerd, en daar ben ik mijn partner heel dankbaar voor. Tegelijkertijd besef ik maar al te goed dat de statistische kans dat dat ooit wel gebeurt, vrij hoog is. Zo zou één op vier mensen tijdens een relatie ooit seks met een ander hebben gehad. Ik heb er alle vertrouwen in dat mijn vriend niet bij die 25% hoort. We beseffen wel allebei dat de seks niet meer zo ontvlambaar en euforisch is als twaalf jaar geleden, toen we pas samen waren. En toegegeven, soms benijd ik mijn single vriendinnen wel wanneer ze sappige verhalen over hun ongebonden seksleven vertellen, hoe de vonken daar vanaf spatten. Maar ik zou voor geen geld van de wereld willen inruilen wat ik nu heb. Ik heb iets in de plaats gekregen dat mij veel dierbaarder is.

De hartstocht vermindert bij de meesten onder ons naarmate we langer met iemand samen zijn. En dan zijn er twee opties. We leggen ons erbij neer en accepteren gewoon dat de begeerte is afgenomen of we gaan het elders zoeken. Romantici blijven soms eeuwig op zoek naar iemand bij wie de hartstocht niet dooft. Realisten beseffen dat passie niet voor eeuwig is en kiezen voor zekerheid en standvastigheid.

Ik reken mezelf bij de realisten, maar misschien is er ook nog een derde weg. En daarom ga ik op zoek naar hoe we seksueel verlangen binnen een langetermijnrelatie kunnen vasthouden en aanwakkeren. Ik vond vele antwoorden, maar geen pasklare oplossing. Erotiek en verlangen laten zich immers niet zomaar in wetmatigheden gieten.

Toch blijkt uit onderzoek dat realistische verwachtingen positief bijdragen aan seksueel verlangen. Beseffen dat ons verlangen ups en downs zal kennen, begrijpen waarom begeerte vermindert, kan ons seksleven alleen maar ten goede komen.

Verbondenheid versus verlangen

Het heersende idee dat verminderd verlangen of zelfs vreemdgaan tekenen zijn dat onze relatie niet sterk genoeg is of dat we ons niet genoeg verbonden voelen met elkaar, moeten we daarbij loslaten. Volgens de Belgisch-Amerikaanse relatietherapeut Esther Perel zijn onze drang naar verbondenheid en onze zoektocht naar passie en begeerte net twee heel tegenstrijdige krachten. In haar boek Mating in Captivity omschrijft Perel waarom werken aan goede communicatie, verbinding en nabijheid er niet per se voor zorgt dat we weer passioneel naar elkaar verlangen. Intimiteit en seksualiteit volgen twee heel aparte trajecten, zo beschrijft ze. Liefde zoekt geborgenheid, zekerheid, veiligheid en voorspelbaarheid. Maar hartstocht floreert net bij spanning, avontuur, onzekerheid, afstand, geheimzinnigheid of nieuwheid. We kunnen niet verlangen naar wat we al hebben, dus we hebben afstand nodig.

We verwachten dat we zowel zekerheid als hartstocht in onze relatie vinden. Daar waar vroeger een heel dorp voor geborgenheid zorgde, daar waar huwelijken eerder een economisch instituut waren en we passie buiten dat huwelijk zochten, willen we nu alles bij één persoon vinden. Onze geïndividualiseerde maatschappij veroorzaakt sociale eenzaamheid en we zoeken de oplossing bij één persoon. Tegelijk moeten we gaan werken én een heel huishouden runnen, moet onze partner een goede ouder zijn en moeten we ook nog minstens één keer per week hartstochtelijk vrijen. En als onze partner daar niet aan beantwoordt, zoeken we verder, in plaats van onze verwachtingen in vraag te stellen.

We ruilen vrijheid in voor zekerheid

De betovering toen ik mijn man leerde kennen was groot en we konden ons niet voorstellen dat de aantrekking tussen ons ooit in kracht zou afnemen. In die beginfase zijn mensen geneigd om hun partner te idealiseren. Ze voelen zich euforisch en verlangen om één te worden. Al viel dat bij mijn vriend en mij nog wel mee. Van bij het begin hebben we altijd duidelijk gemaakt dat we vrijheid en eigenheid heel belangrijk vinden. We zijn beiden van mening dat we twee aparte individuen zijn en willen mekaar in eigen waarde laten. Gaandeweg ontstond er meer verbondenheid en begon er dus ook meer op het spel te staan om te verliezen. En ook wij gaven elk een stukje vrijheid op voor meer standvastigheid.

Dat patroon zie je bij de meeste koppels terugkomen. Gaandeweg sluiten partners compromissen, stellen ze al dan niet uitgesproken regels op. Wat delen we en wat houden we voor onszelf? Welk deel van jezelf mag je extra ontplooien in je relatie en welk deel is minder gewenst? Waarover zijn we open en wat is een taboe? Mag ik met mijn ex praten? Mag ik alleen uitgaan? Moet ik mee naar jouw familie? Met wie mag ik iets drinken? Mag ik flirten? Hoe spenderen we onze vrije tijd? Mag ik vertellen tot wie ik me aangetrokken voel? Hoeveel tijd mag ik aan mijn hobby’s spenderen en hoeveel tijd moet ik vrijmaken voor jouw tv-programma’s? Moet ik iets laten weten wanneer ik langer werk en moet ik ’s middags een berichtje sturen om smakelijk eten te wensen? Gaan we samen slapen of bepalen we elk voor onszelf wanneer het bedtijd is?

Die regels brengen meer voorspelbaarheid en dus zekerheid. Maar tegelijk remt dat ook de seksuele geprikkeldheid. Ik kan niet meer nieuwsgierig zijn naar wie ik al ken. Ik verlang niet meer naar wat ik al heb.

De illusie van de ideale ander, van het helemaal in elkaar opgaan en van de eeuwige hartstocht wordt doorprikt. Maar we wisselen die gewillig in voor een andere illusie. Want ook zekerheid is een utopie. In werkelijkheid kennen we onze partner niet zo goed als we denken. De zekerheid die we samen hebben opgebouwd, is broos en breekbaar. Wanneer een van de partners buiten de relatie plots weer vrijheid proeft, beslist om zich opeens niet meer aan alle regels te houden, of weer met een lang onderdrukt deel van zichzelf in contact komt, kan alles in duigen vallen. Maar het kan ook voor een loutering zorgen. In haar praktijk komt Esther Perel vaak koppels tegen bij wie zo’n onevenwicht opnieuw voor passie en betere seks heeft gezorgd.

Erken het mysterie, doorbreek de normen

Volgens Perel loont het de moeite om de illusie van zekerheid wat meer los te laten, om het mysterie inherent aan onze partner weer te erkennen. Bouw wat emotionele ruimte in, zodat er opnieuw plaats is om naar elkaar te verlangen, luidt haar advies.

Of om het met de mooie woorden van Marcel Proust te zeggen: “De ware ontdekkingsreis is geen speurtocht naar nieuwe landschappen, maar het waarnemen met nieuwe ogen.”

Maar hoe doen we dat, met andere ogen naar onze partner kijken? Hoe bouwen we emotionele afstand in? Esther Perel geeft in haar boek tal van voorbeelden uit haar eigen praktijk als relatietherapeut.

Zo beschrijft ze hoe een vrouw die met haar partner in therapie kwam, maar al te goed besefte dat ze haar man seksueel aantrekkelijker zou vinden als hij minder nabij was. Ze had hem voorgesteld om telkens wanneer hij thuiskwam, niet meteen naar haar toe te komen, maar haar te negeren. Hij ervoer dat voorstel op zijn beurt als een pijnlijke afwijzing.

Erkenning van het anders-zijn, bevestiging van onze onafhankelijkheid kan heel destabiliserend aanvoelen, maar toch wakkert het vaak ook opnieuw verlangen aan.

Een ander voorbeeld dat Perel beschrijft, is dat van een man die zijn vrouw betaalt voor seks. Het was voor hem en zijn vrouw een manier om duidelijk los te komen van de moederrol waarmee zij zich vereenzelvigde.

Zorgzaamheid gaat soms moeilijk samen met erotiek. We moeten tijdelijk egoïstisch kunnen zijn om ons erotisch te binden, om het beest in onszelf los te laten.

Seksueel verlangen volgt niet de regels van goed burgerschap, legt Perel uit. Erotische begeerte gaat vaak over macht en controle. Overgave, jaloezie, agressie, vijandigheid en macht zijn krachtige bronnen voor opgewondenheid. Excentrieke seks is voor heel wat mensen veel opwindender dan egalitaire, respectvolle seks. Grenzen opzoeken – uiteraard altijd vanuit wederzijdse toestemming – normen doorbreken en nieuwheid binnenbrengen, hebben een positieve invloed op seksueel verlangen.

De gedachten zijn vrij, dus fantaseer

En dat kan door te experimenteren in de slaapkamer, maar dat kan ook in je eigen fantasie. Esther Perel wijdt er in haar boek een heel hoofdstuk aan, want fantasie is volgens haar het belangrijkste instrument voor erotiek. Helaas wordt fantasie ook vaak omgeven door gevoelens van schuld en angst, wordt ze eerder ervaren als iets wat we moeten onderdrukken dan iets waar we plezier aan kunnen beleven.

Vroeger zag men seksuele fantasie als een teken van ontevredenheid of onvolwassenheid. Maar vaak wijst ze niet zozeer op iets wat we willen en niet kunnen krijgen. Meestal willen we onze fantasieën niet in werkelijkheid zien uitkomen. Ze kunnen wel iets zeggen over waar we seksueel en emotioneel naar op zoek zijn en in sommige gevallen kan het ook een krachtig hulpmiddel zijn om ze met onze partner te delen. Fantasie is volgens Perel een natuurlijke component van gezonde, volwassen seksualiteit.

De dagelijkse sleur doorbreken en nieuwheid of afstand binnenbrengen, kan op allerlei manieren, maar we moeten er wel bewust tijd voor maken. We kunnen niet vertrouwen op spontaniteit, want al wat zomaar zou kunnen gebeuren, is in een langetermijnrelatie wellicht allang gebeurd.

Het scheppen van een erotische ruimte kost tijd en hoewel we plannen vaak met verplichting associëren, duidt planning ook op intentie. Verwachting creëren. En dat is een stimulerende factor voor seksueel verlangen. Perel geeft in haar boek tal van voorbeelden hoe koppels heel bewust aan de slag gaan om nieuwheid in hun relatie binnen te brengen. Van afspraakjes met elkaar in een motel maken, tot doen alsof ze elkaar nog niet kennen en ontmoeten op een feest. Of in een steegje om de hoek van je appartement de liefde bedrijven.

Laat de vijand binnen

Tot slot pleit Perel er ook voor om de derde – die er in een relatie altijd ergens is – in de relatie toe te laten. Daarom niet letterlijk, maar bijvoorbeeld door samen te fantaseren, door het anders-zijn van je partner ten volle te omarmen of door elkaar wat meer ruimte te geven. Onderzoek wijst uit dat flirten met een ander het seksueel verlangen naar je partner kan vergroten. Sommige koppels kiezen er dan ook voor om daar duidelijke afspraken over te maken en elkaar die vrijheid te geven. Wanneer we op een of andere manier de derde – of ook wel ‘de vijand’ – binnenlaten, wordt de nood om die buiten de deur op te zoeken misschien wel kleiner. En wie weet maakt het onze eigen relatie ook een stuk rijker.

En boven alles lijkt dit misschien wel het voornaamste advies: wat voor de een werkt, werkt daarom niet voor de ander. Een magische oplossing bestaat niet, maar het loont misschien wel de moeite om de zoektocht samen aan te gaan. En doe je dat liever niet? Ook dat is helemaal oké. Misschien vind je het niet zo erg dat de opwinding en het verlangen naar elkaar afnemen. Alleen jij en je partner kunnen daarover oordelen.

Meer weten?

Erotische intelligentie. Kun je verlangen naar iets wat je al hebt?, Esther Perel, Lev. Uitgevers, 2019, vertaling van Mating in Captivity. Unlocking Erotic Intelligence, 2006.

Maintaining Sexual Desire in Long-Term Relationships: A Systematic Review and Conceptual Model, Kristen Mark & Julie Lasslo, artikel verschenen in The Journal of Sex Research, maart 2018, online beschikbaar.