fbpx
deMens.nu

Dag van De Maakbare Mens

Op 22 oktober 2022 pakt De Maakbare Mens opnieuw uit met een uitdagende mix van actuele thema’s tijdens de Dag van De Maakbare Mens.

  • High-tech implantaten en elektrische prikkels die de hersenen beïnvloeden: prikkelt het ook jouw nieuwsgierigheid? Kom langs voor een inleiding tot de neuromodulatie. Neuroloog Mathieu Sprengers (UZ Gent) en filosoof Farah Focquaert (UGent) nemen het woord.
  • Je ontdekt hoe weefseldonatie werkt en welke mogelijkheden en uitdagingen het oproept. Je krijgt een heldere blik in de wereld van de hoornvliestransplantatie. Samen met dermatoloog Hilde Beele (UZ Gent), oogarts Dimitri Roels (UZ Gent) en ethicus Sigrid Sterckx (UGent).
  • Dit jaar vieren we een bijzondere verjaardag! De Belgische wet op de patiëntenrechten bestaat 20 jaar en dat vraagt om een evaluatie. Aan tafel Eric Mortier (UZ Gent), Ilke Montag (Solidaris), Dirk Lafaut (huisarts) en Marc Cosyns (huisarts), Thomas Deloffer (Vlaams patiëntenplatform) en jurist Tom Goffin (UGent).

Kom meer te weten over patiëntenrechten, weefseldonatie en neuromodulatie op zaterdag 22 oktober 2022 van 14 tot 17.30 uur in Liberas, Kramersplein 23, Gent.

Wil jij erbij zijn? Tickets zijn beschikbaar via De Maakbare Mens.

 

Lees hieronder ook het opiniestuk van De Maakbare Mens over 20 jaar wet op patiëntenrechten.

20 jaar wet op patiëntenrechten: Heel wat steentjes verlegd, al blijft de rivier stromen

 

De wet op de patiëntenrechten blaast dit jaar twintig kaarsjes uit. De goedkeuring van deze wet was onmiskenbaar een mijlpaal. De relatie tussen zorgverleners en patiënten werd verduidelijkt en patiënten kregen duidelijke rechten zoals het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening, inspraak in hun behandeling, toegang tot hun dossier, enzovoort. Maar hoe staan patiënten er voor twintig jaar na invoering van de wet?

Het blijft een oud zeer dat de patiëntenrechten niet goed gekend zijn bij de burger. Uit een bevraging die De Maakbare Mens eerder dit jaar hield bij 500 personen blijkt dat 40,7% aangeeft geen patiëntenrechten te kennen. 73% van de bevraagden gaf ook aan niet te weten wat te doen als ze menen dat hun patiëntenrechten worden geschonden.

Vlaamse burgers zijn dus niet goed op de hoogte van hun rechten als patiënt. Dat is beslist niet omdat men het belang niet begrijpt of omdat het hen niet interesseert. Burgers hebben wel degelijk ideeën over het soort gezondheidszorg dat ze willen, zo bleek uit de gesprekken die De Maakbare Mens na de bevraging had met een tiental burgers. We kwamen op basis daarvan tot een aantal belangrijke vaststellingen.

 

Uitdagingen voor de patiëntenrechten

De vrije keuze voor een beroepsbeoefenaar wordt bedreigd door het tekort aan huisartsen en specialisten, door lange wachttijden en patiëntenstops. Als het niet klikt tussen een zorgvrager en zorgverlener, heeft de zorgvrager de vrijheid op zoek te gaan naar een andere zorgverlener. Ook die zorgverlener zelf kan doorverwijzen. Maar in de praktijk ligt dat moeilijk door de tekorten en lange wachttijden. Het probleem stelt zich ook voor wie een tweede opinie zoekt. En word je door een arts doorverwezen voor verder onderzoek of behandeling, dan riskeer je opnieuw weken of maanden te moeten wachten.

Ook het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening heeft hieronder te lijden. De tijdsdruk op artsen en patiënten is enorm. Heb je een afspraak met een arts of specialist, dan sta je soms voor je het weet terug buiten. De ene afspraak is nochtans de andere niet. Een huisartsbezoek voor een bloeddrukcontrole of een consultatie omdat je op het randje van een burn-out staat, laten zich moeilijk met elkaar vergelijken, maar bij beiden is de tijdsdruk hoog. Er is niet altijd tijd om het volledige verhaal te doen, laat staan om alle informatie te laten bezinken. Vaak duiken er achteraf nog vragen en bezorgdheden op die soms onbeantwoord blijven.

Je kunt ook niet alle aspecten van gezondheidszorg in een formele procedure gieten. Bepaalde zorgwaarden kunnen niet juridisch afgedwongen worden, maar zijn voor zorgvragers wel belangrijk. Bijvoorbeeld dat een goede zorgverlener ook empathisch is, verantwoordelijkheidszin heeft en op een duidelijke en toegankelijke manier kan communiceren.

De geïnformeerde toestemming is op verschillende vlakken een uitdaging. Patiënten willen bij een opname in het ziekenhuis goed geïnformeerd zijn. Maar als je bij aankomst een bundel papieren krijgt om te ondertekenen, dan heb je meestal geen tijd of ruimte om die rustig door te nemen. Het voelt niet aan als het juiste moment. Daar bovenop vormt het jargon dat in dergelijke documenten vaak wordt gebruikt, een drempel. De geneeskunde kent steeds meer specialistische onderzoeken en behandelingen en de techniciteit neemt toe. Ook dat vormt een grote uitdaging voor de geïnformeerde toestemming, zeker onder tijdsdruk.

Naar de financiële kant van een behandeling blijft het vaak gissen. Hoe de financiering is geregeld en wat het onderscheid is tussen een geconventioneerde en niet-geconventioneerde (tand)arts, is voor velen onduidelijk. Eigenlijk zou een patiënt heel eenvoudig moeten kunnen weten of een arts geconventioneerd is en welke tarieven er worden gehanteerd. De geschatte kostprijs van een ingreep of opname zou vooraf spontaan aan de patiënt meegedeeld moeten worden.

Veel burgers weten niet echt wat ze zich moeten voorstellen bij hun patiëntendossier. Of wat ze moeten doen om er inzage in te krijgen. Vroeger kon een patiënt zijn papieren dossier opvragen en kreeg hij een kopie mee naar huis. Nu kan hij in principe op elk moment van thuis uit zijn medisch dossier raadplegen. Maar dat verschillende platformen online toegang bieden tot medische verslagen en informatie is verwarrend. Dus zelfs wie digitaal actief is, moet eerst zijn weg zoeken op de verschillende sites en toepassingen.

Bij alle voorbeelden blijkt de implementatie van de wet op de patiëntenrechten in de praktijk niet zonder slag of stoot te verlopen.

 

Het bredere kader

De wet op de patiëntenrechten zette zeker een aantal veranderingen in gang die bijdragen tot een goede gezondheidszorg. Als we vandaag ernstige pogingen doen om de patiënt te betrekken in zijn eigen zorgtraject, als we begrepen hebben dat ook jonge kinderen info op maat verdienen over een ingreep die eraan komt, als we tot in de laatste fase van het leven inzetten op pijnbestrijding, en als we een aanspreekpunt hebben georganiseerd voor mensen die ontevreden zijn over hun behandeling, dan is dat de verdienste van de wet op de patiëntenrechten. De wet heeft ons bewustzijn zonder meer verbreed, al biedt ze geen garantie op een gezondheidszorg zonder tekortkomingen.

Helaas blijkt een wettekst, hoe nobel haar opzet ook is, niet alle problemen van de baan te rijden. De patiëntenrechten worden soms bedreigd door factoren die buiten het bereik van de patiëntenrechtenwet vallen. Dat komt onder meer doordat de wet focust op de individuele patiënt en zijn relatie met zorgverleners, eerder dan op structurele zaken. Een toegankelijke en betaalbare zorg is een fraai uitgangspunt voor de wet maar dat daar de nodige middelen tegenover moeten staan, laat zich dan weer minder in een wet vatten.

Heel wat factoren die de patiëntenrechten bedreigen, hebben te maken met structurele problemen die de individuele arts en patiënt overstijgen. Ze hebben te maken met de organisatie van de gezondheidszorg: het aantal zorgverleners, tijd, financiering, enzovoort.

 

Werk aan de winkel

Zorgvragers en zorgverleners moeten beter geïnformeerd worden over de patiëntenrechten. Het is echter niet voldoende dat burgers hun patiëntenrechten beter kennen, nog belangrijker is dat ze de nodige informatie en hulpmiddelen krijgen om hun rechten in de praktijk uit te oefenen.

Maar wil de patiëntenrechtenwet geen dode letter zijn, dan zijn daarnaast ook hervormingen binnen de gezondheidszorg noodzakelijk.

 

Naar aanleiding van de twintigste verjaardag van de wet op de rechten van de patiënt, besteedt De Maakbare Mens dit jaar extra aandacht aan het thema. Dit najaar staan er verschillende panelgesprekken op het programma en starten ze met infosessies om burgers te informeren over hun patiëntenrechten en hoe ze uit te oefenen.

 

Naar de website van De Maakbare Mens