De toekomst van religie in de VS
Een recent onderzoeksrapport van Pew Research Center (PEW, September, 2022, “Modeling the Future of Religion in America”) laat veronderstellen dat indien de recente trends in levensbeschouwelijke verschuiving (switching) zich voortzetten, christenen binnen enkele decennia minder dan de helft van de Amerikaanse bevolking zouden kunnen uitmaken.
Dr. Alain Vannieuwenburg
Hertekening van het levensbeschouwelijke landschap
Sinds het eind van de vorige eeuw hebben grote aantallen Amerikanen het christendom verlaten. Zij sluiten aan bij het groeiende aantal Amerikaanse volwassenen die zich identificeren als atheïstisch, agnostisch of “niets in het bijzonder” (allen gevat onder de term “nones”)’. Deze trend hertekent het Amerikaanse levensbeschouwelijke landschap.
De vraag die wordt gesteld is wat Amerika te wachten staat indien deze switch afremt, aan hetzelfde tempo doorzet of versnelt. Wat indien bepaalde tussenkomende demografische trends – migratie, geboorten, sterfgevallen – vertragen of versnellen?
PEW schatte dat in 2020 ongeveer 64% van de Amerikanen, inclusief kinderen, onder de noemer “christen” te vatten was. Amerikanen die zich als niet-aangesloten benoemen, de zogeheten religieuze nones, waren, volgens onderzoek, goed voor 30% van de Amerikaanse bevolking. Aanhangers van alle andere religies – inclusief joden, moslims, hindoes en boeddhisten – werden geschat op een 6%.
Afhankelijk van de aard van de switch (versnellen, vertragen of stoppen), laten de PEW-projecties zien dat populatie die zich als christen definieert (alle leeftijdsgroepen) zou kunnen krimpen van 64% tot net iets meer dan een derde, nl. 35% van de Amerikanen in 2070. In diezelfde periode zou de groep nones kunnen stijgen van voormelde 30% tot 52% van de Amerikaanse bevolking.
PEW benadrukt dat deze trends niet als vastliggend mogen worden beschouwd. Het zijn slechts enkele van de mogelijke evoluties. Feit is echter dat, welke projectie, welk scenario men ook neemt (wisselende trend religieuze desaffiliatie) deze allen laten zien dat de populatie van zich als christen definiërende Amerikanen blijft krimpen als deel van de Amerikaanse bevolking. Tezelfdertijd wordt, onder alle vier de scenario’s, vastgesteld dat de nones blijven groeien.
Scenario’s
De vier belangrijkste scenario’s, laten onder meer zien dat de mate van levensbeschouwelijk switch op volwassen leeftijd een veel grotere impact lijkt te hebben op de levensbeschouwelijke samenstelling in de Verenigde Staten dan andere factoren die veranderingen in de affiliatie in de loop van de tijd kunnen veroorzaken, zoals vruchtbaarheidscijfers en intergenerationele overdracht (d.w.z. hoeveel ouders hun religie doorgeven aan hun kinderen).
Scenario 1: Gestage omschakeling
Christenen zouden hun meerderheid verliezen, maar zouden in 2070 nog steeds de grootste Amerikaanse religieuze groep zijn. Als het switchen onder jonge Amerikanen aan het huidige tempo zou doorgaan, zouden christenen als aandeel van de bevolking met een paar procentpunten per decennium afnemen en tegen 2060 onder de 50% duiken. In 2070 zou 46% van de Amerikanen zich nog identificeren als christen. In dit scenario zou het aandeel nones in 2070 niet boven de 41% klimmen.
Scenario 2: Toenemende, maar beperktere desaffiliatie
Nones zouden de grootste groep zijn in 2070, maar geen meerderheid. Als het tempo van het overstappen vóór de leeftijd van 30 jaar aanvankelijk zou versnellen, maar vervolgens stabiel zou blijven, zouden christenen hun meerderheidsstatus verliezen tegen 2050 (47% van de Amerikaanse bevolking versus 42% voor de nones). In 2070 zou nones goed zijn voor 48% en christenen zouden nog 39% van de Amerikaanse populatie uitmaken.
Scenario 3: Toenemende desaffiliatie zonder meer
Nones zouden in 2070 een krappe meerderheid vormen. Als het tempo van het switchen voor de leeftijd van 30 jaar ongestoord zou versnellen, zouden christenen in 2045 niet langer een meerderheid zijn. In 2055 zouden de nones de grootste groep vormen (46%), vóór christenen (43%). In 2070 zou 52% van de Amerikaanse populatie tot de nones behoren, terwijl iets meer dan een derde (35%) christelijk zou zijn.
Scenario 4: Geen of zeer beperkte wijziging
Christenen zouden hun meerderheid behouden tot 2070. Dit scenario vertrekt van de assumptie dat niemand in Amerika zijn religie na 2020 heeft veranderd of zal veranderen. Zelfs in deze hypothese zou de levensbeschouwelijke samenstelling van de Amerikaanse bevolking blijven wijzigen. Christenen zijn bv. gemiddeld genomen ouder terwijl nones jonger zijn (combinatie impact vruchtbaarheid). Als het switchen, theoretisch gezien, in 2020 helemaal was gestopt, zou het aandeel christenen in 50 jaar tijd nog steeds met 10 procentpunten dalen tot 54% in 2070. De nones zijn dan met 34% een belangrijke minderheid.
Wijzigingen in affiliatie – mogelijke oorzaken
PEW gaat ook dieper in op enkele van de mogelijke oorzaken van de desaffiliatie. Indien hierover ondervraagd geven Amerikanen een breed scala aan redenen op om religie achter zich te laten. Tot de meest voorkomende behoort de stelling dat deze secularisering het resultaat is van de gewaarborgde existentiële veiligheid. Verbeterde maatschappelijke omstandigheden en wetenschappelijke vooruitgang stellen mensen in staat langer en zorgelozer te leven. De basisbehoeften worden bevredigd en er is, aldus deze theorie, minder nood aan religie om onzekerheid te counteren. Anderen zeggen dat in de VS, de banden tussen christendom met conservatieve politici, veel “liberalen” afstand heeft doen nemen. Nog andere theorieën hebben betrekking op het tanende vertrouwen in religieuze instellingen zelf, de gevolgen van schandalen waarbij geestelijken en de Kerk als institutie zijn betrokken, de stijgende percentages van religieus gemengde huwelijken of de toename van het aantal kleinere gezinnen.
Hoewel de verandering in de affiliatie in de Verenigde Staten grotendeels te wijten is aan mensen die religie vrijwillig achter zich laten, is overstappen niet de enige oorzaak van de wijzigende verandering van levensbeschouwelijk affiliatie wereldwijd. Verschillen in vruchtbaarheidscijfers verklaren bijvoorbeeld het grootste deel van de recente religieuze verandering in India. Zo heeft ook immigratie de levensbeschouwelijke samenstelling van veel Europese landen grondig veranderd. Voeg hierbij ook nog gedwongen bekeringen, verdrijvingen, oorlogen en genocides.
Deze studie uitgevoerd door PEW toont aan dat de VS het pad volgen dat de afgelopen 50 jaar is ingeslagen door veel West-Europese landen. Van de duidelijke meerderheidspositie op levensbeschouwelijk vlak van de christenen midden vorige eeuw blijft in deze landen al bij al weinig over.
PEW merkt op dat de neergang van het christendom en de opkomst van de nones ook verstrekkende gevolgen kan hebben voor het politieke landschap, het gezinsleven of het maatschappelijk middenveld.