De nieuwe kleren van de keizer
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr4. Lees hier meer columns.
Op het terrein
Moreel consulenten bij Defensie nemen de pen op en geven een inkijk in hun werk en werkomgeving.
Lees hier meer over de categoriale morele dienstverlening.
Hans De Ceuster
Cathy werkt al een tiental jaren aan de top van Defensie, niet als generaal of kolonel, maar als administratief medewerker. In het begin van de zomer liep ik door de gang van de chef Defensie samen met iemand van zijn top en die omschreef Cathy als een ontzettend belangrijke schakel in het kabinet van de chef Defensie. Niet alleen omdat ze als administratief medewerker het leven van anderen een beetje eenvoudiger maakt, maar vooral door haar eerlijkheid. Ondanks haar veel lagere graad zal ze er namelijk niet voor terugdeinzen om haar mening te geven, om een spiegel voor te houden en om de top van Defensie zo even met beide benen op de grond te zetten.
Toen ik dat hoorde, dacht ik spontaan aan het sprookje van de nieuwe kleren van de keizer. Het is een sprookje dat ik in mijn dagelijkse werk de laatste tijd veel aanhaal. Het is namelijk ontzettend herkenbaar, het doet mensen lachen en blozen wanneer ze even aan hun blote baas denken, en het schuwt de waarheid niet.
“Het is herkenbaar, doet mensen lachen en het schuwt de waarheid niet”
Voor diegenen die al even uit de sprookjes zijn gegroeid en voor wie de Efteling een verre herinnering is, geef ik een korte inleiding. Er is een keizer die ontzettend van uiterlijke sier houdt en steeds mooiere en duurdere kleren wil. Op een dag dienen er zich kleermakers aan die beweren een stof te hebben die alleen zichtbaar is voor slimme mensen. De stof bestaat uiteraard niet, maar wie durft toe te geven dat ze die niet kunnen zien en dus dom zijn? Niemand toch … Wanneer de keizer besluit om zijn nieuwe kleren aan de bevolking te tonen, is er dan ook niemand die de waarheid zegt. Tot een klein kind roept: “De keizer loopt in zijn blootje.”
Sprookjes dienen als morele spiegel, ze doen je nadenken over je omgeving, over hoe je zelf bent. Het is echter niet eenvoudig om jezelf steeds een spiegel voor te houden. Zelfs de moreel meest hoogstaande mensen vergeten dat weleens. Maar wanneer we onszelf omringen met medewerkers die niet meer kritisch zijn, komen we op een wel héél gevaarlijk hellend vlak te staan.
Dat is iets wat we duidelijk op het wereldtoneel zien. Leiders werken kritische stemmen steeds meer weg uit hun omgeving en eens omringd door jaknikkers, die eerder aan hun eigen belang dan aan het grotere geheel denken, loopt het helemaal mis. Het moreel kompas valt dan helemaal weg en de weg naar een totalitair leiderschap ligt volledig open. Dat is de moraal uit het sprookje van de nieuwe kleren van de keizer.
Die rol van moreel kompas is er een die we in ons werk als moreel consulent bij Defensie regelmatig opnemen. Een groot deel van dat werk bestaat uit rondwandelen en luisteren. We doen dat met veel respect, vol verwondering en zonder vooroordeel. Maar wel eerlijk, en zo zijn ook wij dat kindje uit het sprookje.
“Met veel respect, vol verwondering en zonder vooroordeel, maar wel eerlijk”
Want wanneer we onze rondes doen, is het onze morele plicht om af en toe die spiegel tevoorschijn te halen en mensen te confronteren met wat ze denken, zeggen en doen. Dat is niet altijd even eenvoudig en vraagt moed, maar alleen door in respectvol gesprek te gaan, kunnen we mee strijden tegen dogma’s, vooroordelen, eigenbelangen en zo ook tegen polarisatie.
Zelf moeten we uiteraard ook in de spiegel kijken en ervoor openstaan dat iemand ons een spiegel voorhoudt, alleen zo blijven we kritisch en kunnen we aan meer menselijkheid binnen Defensie werken.
Cathy is ook dat kind uit het sprookje en ik wens iedereen een Cathy in de werkomgeving toe. Soms is het wel pijnlijk en hard om met jezelf geconfronteerd te worden, maar een spiegel is wel eerlijk. Uiteindelijk zal het de wereld mooier en menselijker maken als je gewoon naar de spiegel lacht, wanneer Cathy – of een moreel consulent – je die voorhoudt.
Foto bovenaan © Shutterstock.com
