Nieuws

Opgroeien is niet altijd vanzelfsprekend

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr4. Lees hier meer artikels over ‘opgroeien’.

Op het domein van Levenslust, gelegen op de grens van Schepdaal en Lennik, in de buurt van Brussel, verblijven ongeveer 150 kinderen en jongeren, vrijwillig of gedwongen, dag en nacht buiten hun gezin. Daarnaast is er ook ambulante of mobiele begeleiding voor 40 jongeren en kinderen. “De meesten hebben er niet voor gekozen om hier te zitten. Belangrijk is dat ze zo gewoon mogelijk kunnen opgroeien met kwaliteitsvolle ondersteuning en zorg”, zegt Joeri Dujacquier.

Joke Goovaerts

Joeri Dujacquier werkt al veertien jaar bij Levenslust. Hij startte er als psycholoog, werd coördinator van de psychologische dienst en sinds november 2021 is hij zorgdirecteur. “Het is boeiend werk, het is geen standaardsetting van een therapeut die zegt: ‘Zet je en vertel eens over je problemen.’ Zo werkt het niet bij deze kinderen en jongeren. Ze zitten vaak emotioneel vast en laten je niet zomaar toe.”

Welke kinderen en jongeren komen er zoal bij Levenslust terecht?

Joeri Dujacquier: We zijn een voorziening voor jongeren binnen het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, het VAPH. Het gaat om jongeren met gedrags- en emotionele stoornissen. Vaak is er ook sprake van ADHD, reactieve hechtingsstoornis, autisme of een licht mentale beperking.

Het doelpubliek van onze voorziening valt zowat tussen het VAPH en de jeugdzorg. Dat is vrij uniek. Bij jeugdzorg moet je vooral denken aan jongeren die door het thuismilieu in de problemen komen of door hun eigen gedragsproblemen. Om diverse redenen verkeren ze in moeilijke opvoedingssituaties.

De meeste kinderen en jongeren verblijven hier dag en nacht. Residentiële hulp, zoals dat heet.

Dujacquier: Dat is het grootste deel van hen. We hebben veertien leefgroepen, en daarnaast zijn we een multifunctioneel centrum. Kinderen en jongeren kunnen hier zeven dagen op zeven terecht, maar ook deeltijds of voor alternatieve trajecten.

Zo hebben we een dagbesteding met verschillende ateliers voor jongeren die om een of andere reden niet voltijds naar school kunnen. Vaak zijn die schoolmoe. Ze kunnen er beslissen om niets te doen, maar ook dat gaat vervelen. Bedoeling is dat ze uit zichzelf in beweging komen en aanvoelen: ah, dat kan ik ook. De dagbesteding is erop gericht om ervaringen op te doen om hun zelfbeeld te herstellen.

Daarnaast is er naschoolse opvang, vooral voor lagereschoolkinderen. Dat is extra ondersteuning voor ouders die dat nodig hebben bij de opvoeding van hun kind.

Hier zijn kinderen van 6 tot 18 jaar?

Dujacquier: Onze erkenning loopt van 6 tot 18 jaar, maar we gaan ook verder dan 18. Tot aan de leeftijd van 22 jaar kunnen we nog heel intensief werken. En zelfs tot 25 jaar. Dat is meestal met jongeren die hier al een heel traject hebben afgelegd en die ondersteuning nodig hebben om de stap naar zelfstandigheid verder te zetten. We begeleiden ze op de woon- en arbeidsmarkt en werken eveneens aan hun zelfvertrouwen. (lees verder onder de foto)

Ligt het accent op individuele begeleiding of groepsbegeleiding?

Dujacquier: Beide. De echte hulpverleningsvorm is de leefgroep zelf, de omkadering, de structuur, het dagritme, de voorspelbaarheid. Elke leefgroep heeft andere accenten. Zo is er een groep in de kinderafdeling die op ontwikkelingsstimulering is gericht. Die kinderen hebben veel ondersteuning nodig bij het zich aankleden, het op orde brengen van hun kast en dergelijke zaken. Ze hebben structuur nodig en hun dagen zijn voorgeprogrammeerd.

Maar we hebben ook leefgroepen met adolescenten bij wie er regelmatig agressieproblemen zijn, zowel tegenover begeleiders als andere jongeren als zichzelf. Dat is een andere manier van werken. In zo’n leefgroep moet je ervoor zorgen dat er ook behandeling mogelijk is en dat de begeleiding het werk kan volhouden om continuïteit te bieden.

Opgroeien in groep is niet altijd vanzelfsprekend? Het is een uitdaging?

Dujacquier: Inderdaad, het is een grote uitdaging en als instelling moet je altijd vertrekken van het idee: hoe kunnen we die opvoeding zo normaal mogelijk houden? Zo investeren we in accommodatie en installeren we meer individuele kamers en verschillende ruimtes binnen het gebouw waar de kinderen en jongeren rust kunnen opzoeken. En daarnaast zitten we in een ruim en groen domein met een kinderboerderij. We hebben vaak instroom vanuit het Brusselse waar de sociaal-economische omstandigheden anders zijn: kleinere behuizing, veel stress …

Ook creativiteit is belangrijk?

Dujacquier: De Franse pedagoog Fernand Deligny beschreef de opvoeder als créateur de circonstances. Het gaat om de omstandigheden die je probeert te creëren om iemand weer op de rails te krijgen, om iemand zijn of haar verhaal te laten doen.

In dat kader hebben we een kunstproject met Jurgen Massagé, beter bekend als graffitikunstenaar Massi. Hij kent het domein goed, want hij heeft hier zelf gewerkt. Passie binnenbrengen is heel belangrijk. Jongeren werken mee aan het project en dat brengt rust en extra kleur in hun leven.

Zo ook met de kinderboerderij. Jongeren zorgen voor de dieren en dat wordt aan leuke activiteiten gekoppeld. Je moet niet alleen de stal uitmesten, maar je kan ook paardrijden. Of je kan samen een pizza maken en bakken in de houtoven. Op dergelijke momenten gaan kinderen makkelijker een band opbouwen.

Hoe anders is het om hier op te groeien?

Dujacquier: Voor alle kinderen en jongeren geldt dat het niet leuk is, daar kan je van uitgaan. Iedereen wil een thuis. De meesten hebben er niet voor gekozen om hier te zitten. Sommigen zijn door een jeugdrechter geplaatst. Bij anderen zijn het de ouders zelf die aangeven dat ze de situatie niet kunnen dragen. Dat heeft zijn impact. We proberen dat te compenseren door hier zoveel mogelijk aanbod te voorzien.

Soms komen kinderen uit heel schrijnende situaties. De begeleiders hebben echt een warm hart voor de kinderen en jongeren. Ze hebben begrip, willen hen vooruithelpen, er voor hen zijn. Ze hebben een luisterend oor en weten maar al te goed dat ze het gezin nooit kunnen vervangen. Het is belangrijk om niet te oordelen, maar om open te staan en het verhaal achter de persoon te kennen.

Wat is je na al die jaren bijgebleven?

Dujacquier: Een jongen die zei: “Ah, jij bent de psycholoog, bij jou kom ik niet.” Ik liet mijn deur altijd open en wanneer hij passeerde, zei ik: “Als je wil, hier staat een stoel, je kan een glas water drinken.” Het was een jongen met een autismeproblematiek in een zware context. Hij was ook op het criminele pad en in de leefgroep was veel agressie. Hij voelde zich snel beledigd door de opvoeders. Maar ‘er blijven zijn’, het volhouden, luisteren en openstaan heeft geholpen. Ik heb er anderhalf jaar over gedaan om met hem tot individuele gesprekken te komen. Op een gegeven moment is het ijs gaan smelten en hebben we een traject kunnen afleggen.

Meer weten?

Levenslust vzw is een vrijzinnige humanistische organisatie met een pluralistische invalshoek. Meer informatie vind je hier.