Pleegzorg, een gedeelde wereld
Kansen geven bij het opgroeien
Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg11 nr4. Lees hier meer artikels over ‘opgroeien’.
Niet elk kind heeft het geluk in een veilige of goede thuissituatie op te groeien. Een pleeggezin kan op dat moment een tijdelijke oplossing bieden. Uit cijfers van het Agentschap Opgroeien blijkt dat het om 10.000 kinderen en jongeren gaat. Eind 2021 stonden nog 872 kinderen en jongeren op de wachtlijst. Want er blijft een tekort aan pleeggezinnen. Bart Carael en Elke Dejaegher, beiden werkzaam in de pleegzorg, geven graag een woordje uitleg.
Joke Goovaerts
Elk kind verdient een gezin
Bart Carael is sinds vijf jaar pr-medewerker bij Pleegzorg Oost-Vlaanderen, de provinciale pleegzorgdienst, en werkte ook tien jaar als pleegzorgbegeleider.
Waar liggen de accenten bij pleegzorg?
Bart Carael: Wij zien pleegzorg als een kans voor kinderen om op een min of meer normale manier te kunnen opgroeien. Wij willen hen ontwikkelingskansen bieden.
Voor de fusie van de pleegzorginstellingen in 2014 was een deel van de diensten vooral op het pleegkind en de pleegouders gericht. Dat was de kern. Terwijl we nu toch met een vrij andere visie aan de slag gaan en op alle partijen inzetten. We noemen dat de ‘gedeelde wereld’, een vorm van co-ouderschap tussen een pleeggezin en de ouders.
Afhankelijk van hoe goed het met de ouders gaat, wordt dat co-ouderschap in een ander evenwicht gebracht. Het is schipperen met alle partijen, maar het belang van het kind blijft centraal.
Het doel van pleegzorg is dat het kind naar het eigen gezin kan teruggaan?
Carael: Dat is inderdaad het uitgangspunt van pleegzorg. Pleegzorg wordt geïnstalleerd zodat de ouders aan hun situatie kunnen werken. Voor sommigen is het een verloren zaak en zal een terugkeer nooit mogelijk zijn, maar dan gaan we hun mogelijkheden bekijken en de situatie optimaliseren. Ouders blijven trouwens basisrechten hebben. Zo mogen ze beslissen in welke taal en met welke levensbeschouwing het kind wordt opgevoed. En dat is logisch als je bedenkt dat we pleegzorg maar tijdelijk willen installeren.
Het toverwoord is matching?
Carael: Ja, matching is cruciaal. Er staan kinderen op de wachtlijst en er zijn pleeggezinnen die geen plaatsing hebben, en dat heeft met matching te maken. Het heeft geen zin om een kind ergens te plaatsen waar het niet zal passen of matchen, want dan weet je dat het fout zal aflopen. Veel is gebaseerd op informatie en daarom vragen we aan iedereen om zo open mogelijk te zijn. We gaan er niet van uit dat elk pleeggezin een kind verdient, nee, elk kind verdient een gezin.
Wie biedt zich zoal aan als pleegzorger?
Carael: Dat is even divers als onze maatschappij: koppels, alleenstaanden, holebi’s, grootouders … We hebben twee soorten pleegzinnen: er zijn netwerkpleeggezinnen en bestandspleeggezinnen. Bestandspleeggezinnen kennen het kind niet op voorhand. Daarnaast hebben we veel netwerkpleeggezinnen. Zij kennen het kind wel. Het zijn vaak de grootouders, tantes, ooms, broers of zussen. Maar het kan ook gaan om buren, leerkrachten, vrienden …
Er is altijd nood aan pleeggezinnen?
Carael: Het zoeken naar pleeggezinnen is een enorme uitdaging. Het heeft geen zin om wervende campagnes gebaseerd op emoties te lanceren, want dat heeft een averechts effect. Ons uitgangspunt is eerder: stap niet zomaar in het avontuur, denk goed na. Je kan niet zeggen: “Ik ga dat eens proberen en lukt het niet, ja … dan lukt het niet.” Want dan heb je weer een hechtingsprobleem veroorzaakt en daar moeten we heel voorzichtig mee zijn.
We spelen dus vooral op maatschappelijk engagement. De voldoening die je krijgt omdat je een kind helpt om groot te worden, omdat je het kansen geeft bij het opgroeien. Tijdens de infosessies vertellen we over de leuke aspecten maar ook over de uitdagingen. En er zijn pleegzorgers aanwezig die echte verhalen uit de praktijk vertellen. Zij zijn onze ambassadeurs. (lees verder onder de foto)
Een mooie hulpverleningsvorm
Elke Dejaegher is al vijftien jaar aan de slag in de pleegzorg voor de regio Vlaams-Brabant en Brussel. Ze werkt voor Opvang, een vrijzinnige pleegzorgdienst die in 2014 mee fusioneerde tot een pluralistische provinciale pleegzorgdienst.
Waaruit bestaat je job?
Elke Dejaegher: Het grootste deel van mijn job bestaat uit het voorbereiden en screenen van pleeggezinnen. Ik voer gesprekken en geef vorming en infosessies.
Mijn andere taak is behandelpleegzorg. Soms gaat het moeilijk op de pleegplaatsing en kan het mislopen. Om dat te voorkomen zijn er extra modules om pleegzinnen te ondersteunen.
Kan je daarvan een voorbeeld geven?
Dejaegher: Een van de modules is ondersteuning bij gehechtheid. Ik film de interactie tussen pleegouders en kind. Aan de hand van kleine opdrachten trachten we te achterhalen wat het pleegkind probeert te zeggen. Daarna analyseren we het gebeuren en geef ik feedback.
Door hun vroegere ervaringen zijn pleegkinderen het vaak niet meer gewend om signalen te geven. Ze vragen geen knuffels meer, ze vragen geen hulp of troost meer. En daar moeten we pleegouders voor waarschuwen. Het is niet omdat het kind het niet toont dat de behoefte er niet meer is. Het is niet omdat een pleegkind valt en niet weent dat het geen troost meer nodig heeft. Zo kunnen we het opvoedgedrag van de pleegouder sensitiever maken, zodat die gevoeliger is voor de signalen van het kind en waardoor die beter kan reageren.
Hechting, trauma, gedragsproblemen, dat zijn de grote thema’s in de situatie van gedeeld ouderschap?
Dejaegher: De kinderen hebben thuis veel meegemaakt. Dat kan gaan van misbruik, verwaarlozing, pedagogische tekorten tot psychiatrische problematieken bij ouders, ziekte, handicap of overlijden. Dat zijn best wel ingrijpende omstandigheden in het leven van het kind. Komt daar nog de beslissing bij om het kind bij andere mensen onder te brengen. Dat is niet voor de hand liggend. Dat zit allemaal mee in die rugzak van het kind.
Maar er zijn mooie succesverhalen?
Dejaegher: Uiteraard. Kinderen die zeggen: “Oké, ik voel mij thuis in het pleeggezin en tegelijkertijd kan ik een mooie band met papa of mama onderhouden.” Pleegzorg is een heel mooie hulpverleningsvorm, maar is tegelijk kwetsbaar en daarom moeten we ook ondersteuning en bescherming bieden. Pleegouders dienen goed na te denken vooraleer ze eraan beginnen. Het kan lastig zijn, heeft een impact op je als koppel, op je kinderen en je omgeving. Wij bereiden de pleegouders daarop voor. Want duurzaamheid is belangrijk om nieuwe breuken te voorkomen. Het is een puzzel, een uniek maatwerk om ouders en pleegouders mee te krijgen. Dat alles om het voor het kind zo comfortabel mogelijk te maken.
Meer weten?
Pleegzorg: meer informatie vind je hier.
Getuigenissen van ouders, kinderen en pleegzorgers: neem hier een kijkje.
