fbpx
deMens.nu

Virtueel en echt, hand in hand

Robots, VR en AR in de gezondheidszorg

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr2. Lees hier meer artikels over ‘de virtuele mens’.

De jaren twintig van de eenentwintigste eeuw lijken die van de technologische versnelling te zijn. Universitaire papers worden geschreven door ‘slimme’ chatbots zoals ChatGPT, ‘echte’ stemmen worden virtueel gekloond en escaperooms worden uitgerust met VR-brillen. De cyberwereld lijkt nabij. Maar wat betekent dat voor de medische sector?

Jérémy Celen

Robotchirurgie

Het inzetten van door de mens bestuurde robots is al een poos geen sciencefiction meer. Zo nam onder meer Ziekenhuis Geel de strategische beslissing om volop in robottechnologie te investeren. Sinds de lente van 2022 wordt door twee urologen-specialisten een speciale operatierobot gebruikt bij het verwijderen van prostaten bij kanker. Nadien sloten daar ook twee chirurgen van de abdominale heelkunde bij aan, verantwoordelijk voor buikwandchirurgie en maag- en darmoperaties. Het toestel heeft wat weg van een spelconsole met joysticks, waarmee robotarmen van een afstand door een chirurg worden aangestuurd.

Er zijn verscheidene voordelen aan het gebruik van een robot, zoals het wegfilteren van trillingen en onbedoelde bewegingen. Zo kan men uiterst nauwkeurig te werk gaan en verkrijgt de chirurg ook een beter overzicht doordat het operatieveld op een scherm tienmaal vergroot en in hoge schermresolutie wordt weergegeven. Door de erg accurate precisie van de robot kunnen bepaalde operatieve handelingen op moeilijk bereikbare plaatsen in het lichaam uitgevoerd worden, waarbij de impact van de ingreep op de patiënt ook aanzienlijk minder is dan bij klassieke ingrepen.

Onderzoek aan de University of Sheffield en het University College London toonde aan dat het inzetten van robots bij blaaskankeroperaties ertoe leidde dat er tweeënvijftig procent minder heropnames plaatsvonden. Ook bleek dat door de toepassing van de robotchirurgie het risico op bloedstolsels aanzienlijk werd verkleind. Bovendien konden de patiënten ook eerder naar huis, traden er minder complicaties op en konden ze sneller bewegen. (lees verder onder de foto)

 

De toepassingen van virtuele realiteit in de zorgsector zijn quasi oneindig: ook voor zorgvragers zijn er talloze mogelijkheden, bijvoorbeeld om beter met een ziekte of een aandoening te kunnen omgaan © Shutterstock.com

 

Virtuele realiteit

Ook het inzetten van virtuele realiteit, virtual reality, afgekort als VR, wint aan kracht en impact in de medische wereld. Aan de Augusta University in de Amerikaanse staat Georgia begon men met het bouwen van virtuele simulaties die allerhande situaties uit de realiteit nabootsen. Die simulaties werden ontwikkeld op vraag van alumni. De afgestudeerden gaven immers aan dat ze na het voltooien van hun studies onvoldoende voorbereid waren op emotioneel beladen situaties zoals het omgaan met het levenseinde.

VR-brillen, computers en bijbehorende software worden ingezet om onder meer chirurgische operaties te simuleren, diagnoses te stellen en casussen met betrekking tot het levenseinde te ontwikkelen. Er is ook een belangrijke praktische kant aan de virtuele zaak. De inzet van die technologische snufjes werkt eveneens plaatsbesparend, daar er minder fysieke ruimte noodzakelijk is om een concrete situatie na te bootsen. Bovendien dienen instructeurs niet per se live aanwezig te zijn, aangezien instructies via de interactieve bril op visuele wijze kunnen worden weergegeven.

 

Aangevulde realiteit

Naast virtuele realiteit bestaat er ook aangevulde realiteit, augmented reality, of kortweg AR. Dat zijn livebeelden van de werkelijkheid waaraan elementen worden toegevoegd. Een voorbeeld daarvan zijn de verschillende effecten die je aan foto’s op je smartphone kan toevoegen. AR ontwikkelt zich snel en is inmiddels ook vlot inzetbaar in de verschillende geledingen van de gezondheidszorg. Het combineren van bestaande beelden met door specifieke software gegeneerde beelden biedt kansen om de nauwkeurigheid te verhogen en kan tot nieuwe inzichten over het menselijk lichaam leiden.

Zo is het dankzij AR mogelijk om op basis van data die bijvoorbeeld uit een MRI-scan worden gehaald, een hologram te maken dat tijdens het consult met een patiënt kan worden besproken. Bij een scan van de hersenen wordt er dan een soort accurate, virtuele en driedimensionale kopie gemaakt die de arts tijdens het consult kan toelichten. Dat hologram kan bij een eventuele ingreep ook op het hoofd van de patiënt worden geprojecteerd, zodat de chirurg tijdens de operatie een overzicht van de hersenstructuren krijgt. Dat leidt ertoe dat de ingreep dankzij de gedetailleerde gegevens van het hologram minder invasief verloopt.

Die zogenoemde toegevoegde realiteit kan levens redden. Zo bestaat er al een systeem waarbij een hulpverlener met een AR-bril een visueel overzicht krijgt van waar op het lichaam de patches van de externe defibrillator precies geplaatst moeten worden. Daaraan gekoppeld wordt die gebruiker tijdens het reanimatieproces voorzien van visuele feedback, om de interventie zo succesvol mogelijk te laten verlopen. (lees verder onder de foto)

 

De inzet van de modernste technologieën in de zorgsector – zoals robots, virtuele en aangevulde realiteit – lijkt in een stroomversnelling te zijn terechtgekomen: zo kunnen hulpverleners de zorg nog persoonsgerichter en accurater maken © Shutterstock.com

 

Heden en toekomst

De inzet van de modernste technologieën in de zorgsector lijkt in een stroomversnelling te zijn terechtgekomen. Het wordt eerder regel dan uitzondering dat robots, virtuele en aangevulde realiteit essentieel deel zullen uitmaken van de medische hulpverlening in het heden en van de toekomst van de medische sector. Maar dat betekent niet dat de zorgverleners verdwijnen. Integendeel, zij zullen bijgestaan worden door de allernieuwste snufjes om de zorg nog persoonsgerichter en accurater te maken.

 

Meer lezen?

Reshaping the future of healthcare with AR, VR, and MR, Harsha Vardhan, 26 januari 2023, online artikel hier.

Ziekenhuis Geel gebruikt nu ook robotchirurgie binnen de abdominale heelkunde, Ziekenhuis Geel, 6 december 2022, online artikel hier.

Virtual reality als sleutel tot succesvolle revalidatie, Bruno Stroobants, Hogeschool Gent, faculteit Bedrijf en Organisatie, 2019, scriptie hier online beschikbaar.