Interview met Phara de Aguirre: “Levensbeschouwingen en religies creëren een stuk verbondenheid tussen mensen.”
Mijn god
Vanaf woensdag 19 april (22.10 uur) op Canvas en op VRT MAX
Over Mijn god in De Wereld van Sofie, dinsdag 18 april op Radio 1 (10.00 -12.00 uur)
In de vierdelige reeks Mijn god ontmoet Phara de Aguirre aalmoezeniers en consulenten van de diverse erkende levensbeschouwingen in ons land: de rooms-katholieke, protestantse, anglicaanse, orthodoxe, islamitische en joodse godsdienst, en de vrijzinnigheid. De boeddhistische levensbeschouwing is pas sinds maart 2023 erkend en komt dus niet aan bod.
Joke Goovaerts
Van waar kwam het idee om een programma over levensbeschouwingen en religies te maken?
Ik moet eerlijk toegeven dat dit een programma op bestelling is. Je neemt zelf ook deel aan het levensbeschouwelijk overleg en je weet dat de VRT via de beheersovereenkomst de opdracht heeft om aandacht te besteden aan religie en levensbeschouwing. Dit resulteert in de erediensten van de verschillende erkende religies en de gesprekken van Nic Balthazar voor de vrijzinnigen in het programma ‘De inzichten’.
Maar het mag ook altijd iets meer zijn. Een van de netmanagers vroeg mij om een voorstel uit te werken rond religie en levensbeschouwing. Ik had net research gedaan in de haven en zo kwam ik in contact met de havenaalmoezeniers. Een mooie biotoop en ik ging op zoek naar andere biotopen waar aalmoezeniers en consulenten als betaalde kracht of als vrijwilliger aan het werk zijn: het ziekenhuis, het leger, de gevangenis. Aanvankelijk dachten we nog aan de luchthaven, maar sinds corona is er weinig spirituele activiteit of morele bijstand. Mijn voorstel werd naast dat van de productiehuizen gelegd en ik heb gewonnen. (lacht)
In het begin voelde het dus wel een beetje als een opdracht, maar ik heb het heel graag gedaan. Een mens kan geen werelden genoeg kennen en ik ben blij dat ik weer een nieuwe wereld heb ontdekt
Een mens kan geen werelden genoeg kennen en ik ben blij dat ik weer een nieuwe wereld heb ontdekt.
Vanuit vrijzinnige hoek kwamen er wel – ook tijdens de pitching- vraagtekens bij de titel Mijn god?
Inderdaad, we hebben lang naar een andere titel gezocht , maar geen betere gevonden. We hebben hem uiteindelijk behouden omdat het een uitroep is.
Wat vind je van de wereld van aalmoezeniers en morele consulenten in de diverse biotopen?
Ik vind het heel goed dat ze er zijn. De levensbeschouwingen en religies creëren een stuk verbondenheid tussen mensen, door rituelen maar ook door gesprekken. Je behoort tot een groep, een gemeenschap. Ik ben zelf katholiek opgevoed, maar absoluut niet meer gelovig. Maar ik ben ook niet anti-gelovig geworden, ik voel de betekenis die het kan hebben voor mensen op zovele manieren.
Aan Emmanuel, moreel consulent verbonden aan de Koninklijke Militaire School, stelde ik de vraag: religies hebben hun heilig boek, en wat heb jij? Daarop zei hij: ik heb alle boeken. Mooi, dat zal ik nooit vergeten. Ik moet wel vaststellen dat de werking van de moreel consulenten over het algemeen minder bekend is en ik hoop dat er met dit programma verandering in komt. Bij de haven bijvoorbeeld heb je alleen de ‘zeemanskerken’, die hebben echt hun krachten gebundeld. Het is spijtig dat er daar geen moreel consulent aanwezig is.
Aan Emmanuel, moreel consulent verbonden aan de Koninklijke Militaire School, stelde ik de vraag: religies hebben hun heilig boek, en wat heb jij? Daarop zei hij: ik heb alle boeken.
Ik wil aan de kijker tonen dat er in ons land erkende levensbeschouwingen en religies zijn en dat diverse mensen op verschillende plaatsen vanuit die overtuiging werken en geestelijke morele bijstand bieden.
Wat was jouw hoofdvraag?
Heel simpel: wat doen jullie en waarom doen jullie dat? Het is geen moraal-filosofisch of theologisch programma geworden. We tonen wat mensen doen. We hebben hen gevolgd en lange babbels gedaan.
En wat is jou het meest bijgebleven?
In het ziekenhuis hebben we moslimvrouwen gevolgd die palliatieve zorg bieden aan mensen vanuit een migratieachtergrond. Palliatieve zorg, terminaal ziek zijn is een taboe in de moslimgemeenschap. Die vrouwen willen dat bespreekbaar maken en het taboe doorbreken vanuit hun geloofsovertuiging. Ik vind dat heel zinvol. We hebben ook de rituele wassing mogen filmen van een 12-jarige jongen die overleden was aan een hersentumor. Zo mooi. Ook het idee dat alle moslims naakt in een lijkwade gaan. Je hoeft geen mooi kleedje of kostuum aan te doen. Iedereen gaat naakt en is gelijk.
Prachtig vind ik ook het verhaal van Nancy, die al twintig jaar als vrijwillig moreel consulent vrouwelijke gevangenen in Brugge bijstaat. Zij is echt een fenomeen. Zij was vroeger leerkracht zedenleer en ze wou rechter worden. Dat mocht niet van haar ouders. Nancy woonde in een café naast het gerechtsgebouw van Veurne en vanuit haar kamer keek ze binnen in de kamer van de onderzoeksrechter. Ze vertelt dit allemaal zo mooi en toont ons de kaartjes van ex-gedetineerden. Die zijn belangrijk voor haar, want dat betekent dat de relatie wederkerig was en ze iets voor hen kon betekenen.
De regisseur van het programma Mijn god is trouwens zo gefascineerd geraakt door de verhalen van Nancy dat hij zich kandidaat heeft gesteld en de selectie heeft doorgemaakt om aan de slag te gaan als vrijwillig moreel consulent in de gevangenis van Leuven.
Dat verhaal heeft indruk gemaakt?
Zeker, de regisseur van het programma Mijn god is trouwens zo gefascineerd geraakt door de verhalen van Nancy dat hij zich kandidaat heeft gesteld en de selectie heeft doorgemaakt om aan de slag te gaan als vrijwillig moreel consulent in de gevangenis van Leuven.
Welke vragen worden het meest gesteld door de aalmoezeniers en de moreel consulenten? Hebben zij een vragenlijst? Hoe moeten we ons dat voorstellen?
De belangrijkste vraag is: hoe is het? We hebben een stukje gesprek gefilmd van een gevangene met Nancy over een vraag naar euthanasie. Die gevangene had bij de dokter van de gevangenis geïnformeerd naar de mogelijkheid voor euthanasie. De dokter had geantwoord: euthanasie, dat gebeurt hier niet. Nancy heeft dan contact opgenomen met een huisvandeMens en informatie doorgegeven. Ik schrok ook echt wel van de reactie: we doen dat hier niet.
De dokter had geantwoord: euthanasie, dat gebeurt hier niet. Nancy heeft dan contact opgenomen met een huisvandeMens en informatie doorgegeven. Ik schrok ook echt wel van de reactie: we doen dat hier niet.
Dus ja, moreel consulenten en aalmoezeniers kunnen echt wel een tussenschakel zijn en voelen wat er leeft en wat mensen dwarszit. Het zijn mensen met wie je kan praten, zonder dat het gesprek in een dossier terechtkomt. Het zijn vrijplaatsen waar je over alles kan praten.
Werken de moreel consulenten en aalmoezeniers vaak samen?
In de gevangenis werken ze ieder meer op hun eigen eiland, omdat ze vaak individueel mensen bezoeken en geen momenten hebben om samen dingen te doen. In de haven werken ze veel meer samen. Het is niet zo dat de katholieken er alleen met katholieke zeelieden werken. Door de uitgestrektheid van het gebied hebben ze de haven onder de verschillende religies verdeeld. In het ziekenhuis is het nog anders. Het ziekenhuis bepaalt en beslist hoe groot de dienst mag zijn en wie er wordt aangeworven. In Genk bijvoorbeeld had de pastorale werking ook graag een moslim in dienst gehad, maar dat bleek een te grote stap voor het ziekenhuis. Ik hoop dat de directies van ziekenhuizen meer gaan openstaan ten opzichte van moreel consulenten, moslims … In het leger ligt alles vast. Dat is geëvolueerd met de jaren en het zou best overal zo zijn.
Mijn god:
Vanaf woensdag 19 april (22.10 uur) op Canvas en op VRT MAX
Op 26 april: Nancy De Maesschalck (gevangenis)
Op 3 mei: Emmanuel Reynaerts (leger)
Lees ook de column van Emmanuel Reynaerts: Het belang van gelijkwaardigheid – deMens.nu
En het interview met Nancy De Maesschalck: Vrijwilligers van bij ons – deMens.nu
Algemeen artikel over de moreel consulenten en de betekenis van hun werk: Categoriale morele dienstverlening – deMens.nu
