Nieuws

Binnen een aantal maanden gaan we allemaal massaal naar de stemhokjes. We laten dan onze stem horen aan de mensen die ons land besturen. Voor sommige jongeren, die de eerste keer gaan stemmen, zal dit heel spannend zijn, terwijl anderen er niet echt mee bezig zullen zijn. Toch is het belangrijk dat iedereen zich bewust is van het belang van stemmen. Voor je gaat stemmen, moet je natuurlijk begrijpen wat er precies met je stem gebeurt. Daarom leg ik even het systeem uit, zodat iedereen zinvol aan de slag kan komende verkiezingen.

Anaïs Filiz, stagiair bij Dwaalzin

Representatieve democratie van België

De bestuursvorm in ons land is democratie, wat inhoudt dat de macht uitgeoefend wordt op basis van de wil van het volk. Oorspronkelijk is deze bestuursvorm ontstaan in het oude Griekenland, waarbij burgers een directe invloed konden uitoefenen op de politiek. Vandaag verkiezen we vertegenwoordigers die voor het volk in het parlement zetelen en deelnemen aan het wetgevingsproces. Het Belgische systeem is dus een representatieve en parlementaire democratie, wat betekent dat je als burger rechtstreeks inspraak hebt in de samenstelling van de Kamer in het parlement en niet in de vorming van de regering.

Op 9 juni zal je kunnen stemmen op drie niveaus. Om te beginnen is er het niveau van de regio’s, waarbij gestemd wordt voor het Brusselse, Vlaamse, Waalse, Franstalige of Duitstalige parlement. Het algemene systeem is georganiseerd op basis van kieskringen die opgesteld zijn per provincie. In Vlaanderen zijn er dus vijf plus Brussel die een aparte kieskring vormt en een eigen parlement heeft. Dit betekent dus dat op wie je kan stemmen bepaald wordt door de provincie waarin je woont. Als je in Brussel woont, kan je alleen stemmen voor het Brussels parlement. In Brussel worden zowel de Nederlandstalige als de Franstalige bevolkingsgroepen vertegenwoordigd.

Als je dan een trapje hoger kijkt, is er het Federale of Belgische niveau waarbij er gestemd wordt voor de Kamer van volksvertegenwoordigers. Op dit niveau zullen de regio’s samen zetelen in het parlement en hun stemmers vertegenwoordigen, omdat ook hier de verdeling verloopt aan de hand van kieskringen. Voor het regionale en federale niveau worden alleen geldige stemmen meegerekend. Blanco of ongeldige stemmen worden niet meegeteld. Het is dus een fabeltje dat een ongeldige of blanco stem naar de grootste partij gaat.

Het verkiezingsjaar 2024 is best wel spannend, omdat voor het eerst zestienjarigen mogen stemmen voor het Europees Parlement. Dit is het derde niveau waarvoor we binnenkort kunnen stemmen. Het Europees Parlement wordt verdeeld in fracties waarin politieke partijen vanuit verschillende Europese landen samen groeperen op basis van gelijkenissen in politieke voorkeur. Er is bijvoorbeeld de fractie van de Europese Volkspartij waar onze partijen CD&V en Les Engagés (voormalige CDH) deel van uitmaken of de fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten waar Vooruit en PS deel van uitmaken.

Politieke partijen

De volksvertegenwoordigers vormen samen groepen om deel te nemen aan de verkiezingen, omdat ze ongeveer dezelfde visie hebben voor het land. Deze groepen heten politieke partijen. In België zijn er per regio andere politieke partijen. Er zijn dus Nederlandstalige en Franstalige, alsook Duitstalige partijen. In Brussel zetelen zowel de Nederlandstalige en Franstalige partijen in het Parlement. Als Brusselaar kan je dan ook op beiden stemmen. Om voor jezelf uit te maken welke partij het beste past bij je ideeën, bekijk je best de programmapunten die ze op hun websites weergeven voor de kiezer.

Je kan stemmen op twee manieren; lijststemmen of naamstemmen. Bij lijststemmen wordt de stem uitgebracht voor de gehele lijst en dus de volledige partij. De lijststemmen worden verdeeld volgens de orde van de lijst; dit betekent dat ze eerst naar de hoogste kandidaat gaan. Indien de kandidaat op de eerste plaats een zetel verworven heeft, gaan de rest van de lijsstemmen naar de volgende enzovoort. Bij naamstemmen wordt de stem uitgebracht voor een of meerdere kandidaten. Je mag zoveel naamstemmen uitbrengen als je wil. Dit wordt ook voorkeurstemmen genoemd. Een kandidaat die lager op de lijst staat, kan dus iemand die hoger staat voorbijsteken indien deze eerste meer voorkeursstemmen én de voorkeursdrempel van 25% haalde.

Maar waarom zou ik nu (geldig) stemmen?

Doordat het parlement de wetgevende macht is, mogen zij wetsvoorstellen maken en moeten zij waken over wat de uitvoerende macht doet. Dit betekent dat zij verschillende taken uitoefenen zoals politieke controle over de regering, beleidscontrole en controle over de begroting, vragen stellen aan ministers…  De regering is de macht die de wetten uitvoert en deze bestaat uit ministers bevoegd voor één of meerdere domeinen. Zij kunnen wetsontwerpen indienen bij het parlement bijvoorbeeld. Bovendien moet een wetsvoorstel van het parlement altijd ondertekend worden door de regering.

Nadat de resultaten van de verkiezingen bekend zijn, worden dus de zetels verdeeld per politieke partij en uitgedeeld aan de kandidaten. Verder moeten dan de politieke partijen aan de slag met de zetelverdeling om een regering te vormen. Ondanks dat je geen rechtstreekse invloed hebt op de regeringsvorming, heb je als kiezer een invloed op de zetelverdeling in de Kamer van het Parlement. Toch is er onrechtstreeks een impact op de regering, omdat het belangrijk is dat de regering een meerderheid van de parlementaire zetels bezit om effectief hun akkoord te kunnen realiseren. Zij moeten namelijk wetten kunnen doorvoeren, wat alleen kan met een meerderheid in het Parlement die hen steunt tijdens de stemming van wetsontwerpen. Er gebeuren dan allerlei onderhandelingen tot er een consensus komt die dan leidt tot het regeerakkoord. Hierin zullen de regerende partijen duidelijk maken wat ze allemaal willen realiseren in hun zittingsperiode.

Bovendien moeten partijen een coalitie vormen om een meerderheid te verkrijgen waarmee ze kunnen regeren. Dus als je denkt dat het geen zin heeft om op kleinere partijen te stemmen; dit is niet het geval. Ze kunnen nog altijd via een coalitie meeregeren. Zelfs als ze niet in de regering zitten, zullen ze jouw standpunten verdedigen in de oppositie. Dit zijn de niet-regerende partijen die in het parlement een belangrijke rol spelen ter controle van de regerende ministers. Het heeft dus met andere woorden zeker zin om te stemmen op de partij waar jij in gelooft.

Conclusie: stemmen is belangrijk!

Het is de taak van het Parlement om het volk te vertegenwoordigen in een democratisch land. Het is uitermate belangrijk dat jouw stem hier vertegenwoordigd is. Het parlement speelt een grote rol in het bestuur van het land, dus is het nodig dat het volk hierop invloed heeft. Via de verkiezingen stel je vertegenwoordigers aan die in feite in jouw plaats mee beslissen over het bestuur van het land. Denk goed na over welke standpunten je steunt, bekijk de websites van de partijen voor hun programmapunten, check de lijsten voor jouw provincie… Hoe jij stemt op 9 juni en 13 oktober heeft zin, want alleen samen kunnen we de verandering brengen die we willen zien!