Nieuws

Interview met Emile T’joen en Marius Caudron, winnaars van de Schoolwedstrijd Herman De Croo Centrum

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg13 nr2. Lees hier meer artikels uit de reeks ‘Jong.nu’.

Jaarlijks vindt de Schoolwedstrijd Herman De Croo Centrum plaats, waarbij tal van laatstejaars uit het secundair onderwijs een verhandeling schrijven of een video maken over een actueel onderwerp. De 35ste editie had als thema: ‘Waar of niet: fake news?’ Wij spraken met de winnaars van 2023, Emile T’joen en Marius Caudron, allebei achttien. Zij mochten hun prijs in ontvangst nemen uit handen van Thierry Geerts, voorzitter van de jury en de toenmalige CEO van Google België en Luxemburg.

Dimitri De Smet

Emile, hoe ben jij bij de wedstrijd terechtgekomen? Sprak het thema fake news je aan?

Emile T’joen: Alle zesdejaars van onze school hebben rond dat thema gewerkt. Daarop koos de school de vijf beste teksten en stuurde die in voor de wedstrijd. En plots, net voor mijn examen geschiedenis, kwam mijn leerkracht Nederlands mij vertellen dat ik had gewonnen.

Fake news an sich ligt me niet echt. Maar ik ga dit jaar voor het eerst stemmen, ik ben dus wel met politiek bezig, omdat ik dat ieders verantwoordelijkheid acht. De impact van fake news op de maatschappij vond ik interessant en het was dan ook niet moeilijk om daar een werk over te maken.

Draagt de politiek een verantwoordelijkheid bij fake news?

Emile: Momenteel is er inderdaad een probleem. Denk aan artificiële intelligentie, die uiteraard ook bij fake news zal worden gebruikt, of aan genbewerking en crispr. Allemaal ontwikkelingen die ontzettend veel mogelijkheden bieden en waarin fors wordt geïnvesteerd. De politiek weet vaak niet goed wat te doen. Die evoluties zijn volledig nieuw, waardoor men te laat reageert of te traag in actie schiet. En dat is gevaarlijk.

Die techreuzen zijn goed voor de economie, dus je wil die niet te veel aan banden leggen. Tegelijk is het belangrijk dat je inzicht hebt in wat ze doen en ondernemen, dan kan je daarop ingrijpen om mensen te beschermen. Bijvoorbeeld door algoritmes te temperen, voorkomen dat een gebruiker in een informatiebubbel terechtkomt. Socialemediaplatformen zijn niet gebaat bij het stoppen van fake news, want dat type berichten heeft een grote wowfactor. Daardoor blijven gebruikers langer actief op het platform. De verantwoordelijkheid van politici bestaat erin om tijdig in te grijpen.

“Inzicht hebben en ingrijpen om mensen te beschermen”

Moeten de bedrijven niet meer verantwoordelijkheid nemen?

Emile: Vanuit een moreel standpunt wel, maar daar wringt het schoentje. Mochten ze er zelf niets bij te verliezen hebben, dan zou dat veel sneller gebeuren, maar voor hen is het ook een moeilijke afweging. We zien bijvoorbeeld dat Facebook het de laatste jaren toch hard te verduren krijgt. Er rijzen vragen rond privacy. Mensen zijn niet bang om een platform links te laten liggen als het niet meer volgens hun morele waarden wil werken. Bedrijven zullen er dus ook bij gebaat zijn om daar rekening mee te houden.

Vaak duikt het argument van de vrije meningsuiting op om fake news te verantwoorden.

Emile: Het is niet eenvoudig. De vrijheid van meningsuiting is vastgelegd in onze wet, maar er zijn ook limieten aan. Je mag anderen niet aanzetten tot discriminatie, haat of geweld. Ik heb het gevoel dat men daar online moeilijker mee om kan. Terwijl dat eigenlijk net hetzelfde als offline is. Maar mensen voelen zich vrijer om bepaalde zaken te zeggen wanneer ze veilig aan hun computerscherm zitten. Het is niet makkelijk, iedereen moet een stem hebben. Want als mensen het gevoel hebben dat ze hun mening, ook al is die extreem, niet kunnen uiten, dan ga je de onvrede ook voeden. Een gulden middenweg vinden, denk ik dan? Er zijn uitspraken die natuurlijk altijd ontoelaatbaar zijn en daar moeten we consequent in zijn.

Hoe kijk jij naar de toekomst van onze democratie?

Emile: Dat is een moeilijke afweging, ik wil niet pessimistisch zijn. Enerzijds is het nooit slecht om op je hoede te zijn en op je strepen te durven staan wanneer nodig. Anderzijds denk ik ook dat onze liberale democratie vandaag sterk gewapend is. Wanneer er ergens iets misloopt, is er nog steeds een instantie die kan ingrijpen. Ik geloof dus niet dat alles plots gaat instorten. Het is wel opvallend dat er heel wat polarisatie en radicalisering in onze maatschappij is. Er zijn mensen die een parallel met de jaren dertig van vorige eeuw trekken, dat is misschien wat sterk, maar het is wel belangrijk dat dat gezegd wordt en dat iedereen daar eens over nadenkt.

Marius, jij koos ervoor om met een video deel te nemen?

Marius Caudron: Onze leerkracht Nederlands kondigde aan dat we als onderdeel van de les een essay over fake news mochten schrijven of een video mochten maken. Als enige koos ik onmiddellijk voor video. Niet dat ik slecht schrijf, maar ik vind het veel fijner om video’s te maken. Ondertussen volg ik lessen in montage en dergelijke (Marius studeert aan Narafi, Luca School of Arts, red.), maar tot voor kort was dat allemaal zelf aangeleerd.

Zodra je met een van die grafische programma’s kan werken, zoals Photoshop, kan je vaak ook met andere software overweg. Ik kon uren tutorials volgen om iets bij te leren. Het begon bij Fortnite, een online spel, toen ik vijftien jaar was. Mijn neef was er heel goed in. Samen zaten we in een e-sportorganisatie. Hij was speler voor het e-sportteam en ik mocht vervolgens de video’s van hun beste en mooiste momenten monteren. Zo ben ik erin gerold.

Hoe kunnen we ons tegen fake news wapenen?

Marius: Dat is niet eenvoudig, ik denk vooral door bewust na te denken. Niet naïef zijn, maar sceptisch. Voor mijn filmpje heb ik veel informatie doorgenomen en gelezen. Bijvoorbeeld Wikipedia-pagina’s, maar ik ben ook op veel berichten uitgekomen waarvan ik dacht: dat lijkt mij niet plausibel. Kijk zoiets dan ook verder na. Vaak bleek dat die info fout was. Dus dubbelchecken en verschillende bronnen raadplegen. Weet vanwaar je informatie komt.

“Bewust nadenken, niet naïef zijn, maar sceptisch”

Artificiële intelligentie is de toekomst, ook van fake news. Hoe kijk jij daarnaar?

Marius: De ontwikkelingen van de afgelopen jaren, zoals ChatGPT en andere AI-toepassingen, zijn enorm. Ik maak regelmatig gebruik van een image generator. Je kan eender wat ingeven en die generator slaagt erin om er een realistisch beeld van te maken. Dat soort technologie zal vaak gebruikt worden bij het aanmaken van fake news. Of ook bij meer gepersonaliseerde toepassingen. Je wil bijvoorbeeld graag een zwembad in je tuin, dan kan je daar letterlijk een beeld van aanmaken. Denk ook aan deepfakes. Als je die video’s bekijkt, dan lijken die echt.

Ongetwijfeld zijn er al mensen aan het nadenken over hoe we zo’n beelden kunnen markeren als echt of vals. Die technologieën worden ook elke dag geavanceerder én gebruiksvriendelijker. Vroeger moest je een kenner zijn en speciale software hebben. Nu kan je eenvoudigweg op Google zoeken. Iedereen kan het. Regels en wetgeving over het gebruik ervan zullen in de toekomst een belangrijke rol spelen.

Hoe zie jij de toekomst van de democratie?

Marius: Een moeilijke vraag. Zelf ben ik niet zo politiek gericht. Maar laat me beginnen met te zeggen dat ik democratie wel belangrijk vind. Omdat we anders ongewenste toestanden krijgen zoals in landen die geen democratisch systeem kennen. In het zesde jaar kregen we les over technocratie, een staat geleid door experten. Daar leek voor mij ook wel iets in te zitten. Maar is dat de oplossing? Nee, toch niet. Ik zou zeggen dat democratie de beste optie is.

Foto bovenaan © Shutterstock.com