Nieuws

Het klimaatdebat is de laatste maanden niet meer uit het nieuws weg te slaan. Je hoort erover op de radio, ziet het op tv, zelfs tijdens de ‘koffieklets’ op het werk, komt het klimaat aan bod. De reden voor deze plotse belangstelling is natuurlijk de klimaatspijbelaars. Scholieren verlaten elke donderdagmorgen de schoolbanken om te protesteren tegen het huidige klimaatbeleid. Hun boodschap is: er moeten meer en andere maatregelen genomen worden om de klimaatverandering tegen te gaan. Het is wachten tot na de verkiezingen in mei voor we definitieve uitspraken kunnen doen over de impact van deze acties. Wat wel al zeker is, is dat de klimaatacties al heel wat stof hebben doen oplaaien. foto © rv.

Artikel verschenen in De Geus

De klimaatspijbelaars hebben van in het begin heel wat steun gekregen maar ook bakken kritiek. De scholieren konden op steeds meer bijval rekenen van medeleerlingen (er is sprake van opkomsten van 12.500 en 35.000 jongeren). Na de examenperiode in januari sloten de studenten hoger onderwijs zich actief aan bij het protest. Joke Schauvliege nam ondertussen ontslag als Vlaams minister van omgeving, natuur en landbouw nadat ze zich in een uitspraak had ‘vergaloppeerd’, zoals ze het zelf verwoordde, toen ze zei de klimaatmarsen een complot tegen haar waren. Jeroen Olyslaeghers heeft de boodschap van Anuna De Wever en Kyra Gantois- de kopstukken van de klimaatspijbelacties- neergeschreven in het boek Wij zijn het klimaat. Anuna De Wever en haar zus werden op sociale media al met de dood bedreigd en momenteel circuleren er complottheorieën -de ene nog ongeloofwaardiger dan de ander- over het linkse complot achter de klimaatmarsen.

De klimaatmarsen zijn niet enkel in eigen land bijna dagelijks in het nieuws maar zijn ook internationaal in de pers gekomen en ook in Duitsland en Nederland neemt het aantal jongeren dat spijbelt voor het klimaat, toe. Greta Thunberg, de 16-jarige Zweedse klimaatactiviste met wie het allemaal begon, kwam naar Brussel en het wordt duidelijk dat het einde van het klimaatdebat nog niet in zicht is.

Tijd dus om een gesprek aan te gaan met drie enthousiaste klimaatspijbelaars: Zeno Vandamme (15 jaar), Meret Vandamme (14 jaar) en Emma Klinck (16 jaar). Ze zijn trots op hun geuzennaam als klimaatspijbelaars: “waarom zouden we dat erg vinden? Het benoemt wat we doen”. Daarenboven zijn ze allesbehalve- zoals wel vaker wordt gezegd- naïef. Zeno kleurde zijn haar roze en droeg samen met zijn vrienden trots een spandoek met als opschrift ‘Zeno zijn haar is rooskleurig, zijn toekomst is dat niet’. En alle drie zijn ze er rotsvast van overtuigd dat het klimaat prioriteit van iedere politieke partij zou moeten worden.

Jullie hebben al enkele keren gespijbeld voor het klimaat. Wat is jullie drijfveer?

Zeno: Op school leren we hoe we zelf actie kunnen ondernemen om een steentje bij te dragen aan het klimaat maar dit is niet genoeg. Er moet ook actie komen vanuit de politiek waardoor een aantal bindende maatregelen tot stand komen en het klimaat niet enkel de aangelegenheid is van die enkelen die er toch al mee zijn begaan.

Meret: We willen een signaal geven aan de politiek: er moeten meer inspanningen geleverd worden voor het klimaat. Er is al een groep mensen die zich bewust zijn van de klimaatproblematiek maar het is belangrijk dat maatregelen door iedereen gedragen en uitgevoerd worden. Anders heeft het geen effect.

Emma: Als de politiek het klimaat prioriteit maakt, zal het ook voor meer mensen prioriteit worden.

Zeno: We spijbelen omdat we hierdoor meer aandacht krijgen en we de politiek en de mensen een signaal geven dat het klimaat belangrijk is en dat er nu iets aan gedaan moet worden. Het idee erachter is dat als de klimaatopwarming blijft duren, de generaties na ons zelfs niet meer naar school kunnen gaan. Dit is ook de reden waarom ik mijn haar roze heb gekleurd en rondliep met een spandoek waarop stond ‘Zeno zijn haar is roze, zijn toekomst is dat niet’

Jullie spijbelen voor het klimaat en hebben hierdoor ook de naam klimaatspijbelaars, wat bij velen een negatieve connotatie heeft. Denken jullie niet dat door te spijbelen de aandacht naar het spijbelen wordt getrokken en niet naar jullie boodschap.

Meret: Wanneer we spijbelen, stellen mensen zich de vraag waarom we dit doen. Zo komen ze al snel bij de oorzaak: we spijbelen voor het klimaat. Dan is onze boodschap overduidelijk. De discussies de worden gevoerd gaan ook over het spijbelen maar nog meer over het klimaat. Als ze het klimaat aanpakken, pakken ze het spijbelen ook aan.

Emma: Inderdaad, als ze over het spijbelen praten komt er sowieso het klimaat bij kijken.

Zeno: Dat is ook een punt dat we willen maken: help ons mee het klimaat te redden. Het spijbelen is ondergeschikt aan onze boodschap. Eén keer in de week spijbelen, is triviaal aan het klimaat.

Premier Charles Michel zei dat er wat betreft het klimaat al veel is gerealiseerd maar dat mensen dat gewoon niet weten. Zijn jullie het daarmee eens?

Zeno: Ik zeg niet dat wij hierin experts zijn maar we lezen artikels van wetenschappers en van mensen die het klimaat bestuderen. Deze mensen, die wel experten zijn, zeggen dat de maatregelen die tot nu toe zijn genomen niet voldoende zijn om de klimaatopwarming tegen te gaan. België doet ook niet genoeg aan de klimaatdoelstellingen.

Emma: De regering zal wel actie ondernomen hebben maar niet voldoende. Ze hebben waarschijnlijk ook ingezet op zaken die niet zo veel invloed hebben. Misschien is hun definitie van ‘veel’ anders dan die van ons.

Meret: Je kan altijd nog meer doen.

Naast Charles Michel waren er nog politici die hun mening klaar hadden. Zo heeft Bart De Wever jullie afgeschilderd als aanstellers. Wat vinden jullie hiervan?

Zeno: Ik denk dat hij gewoon feiten aan het negeren is. Het is bewezen en aangetoond dat de aarde opwarmt en dat dit drastische gevolgen zal hebben in de toekomst. En deze gevolgen, zoals grote natuurrampen, zal Bart De Wever waarschijnlijk in zijn levensloop niet meer meemaken maar dat betekent niet dat het klimaatprobleem niet bestaat. Onze kinderen en waarschijnlijk kleinkinderen zullen het wel meemaken.

Emma: Echt doemdenken doen we ook niet omdat we net een boodschap willen geven dat er wél iets aan het klimaat te doen is maar dat er dan ook wel nu actie moet ondernomen worden. We zeggen heus niet dat iedereen meteen zal sterven vanwege het klimaat.

De klimaatopwarming is mede de schuld van hoe mensen generaties lang met het klimaat zijn omgegaan. De grootste kritiek die jullie krijgen, komt van mensen die de grote klimaatveranderingen niet meer zullen meemaken. Hoe gaan jullie daarmee om?

Meret: Ik denk dat sommige mensen er niet goed tegen kunnen dat er nu zo veel aandacht naar het klimaat gaat omdat ze de gevolgen ervan niet beseffen en niet voldoende geïnformeerd zijn. Ik denk ook dat ze niet open staan om hun levensstijl te veranderen. Wij zijn ook opgegroeid met de wetenschap en de kennis dat het niet goed gaat met het klimaat. Sommigen die niet met die wetenschap zijn opgegroeid schilderen ons af als dramatische jongeren.

Emma: Sommige mensen staan ook minder open om hun mening te wijzigen omdat ze vaak denken dat ze alles al weten en dat wij, omdat we nog niet volwassen zijn, hen niets te zeggen hebben.

Jullie krijgen vaak te horen dat jullie jong en naïef zijn. Ik kan me voorstellen dat het frustrerend is om dit telkens te horen.

Zeno: Ik weet dat dat niet waar is. Ik weet dat ik op veel vlakken minder kennis heb maar daardoor ben ik niet minder gekwalificeerd om over bepaalde zaken een mening te hebben. En ik zoek de feiten op en zal geen uitspraken doen waarover ik weet dat ik er geen kennis van heb.

Hoe reageert jullie school?

Meret: Op school kunnen ze onze klimaatspijbelacties niet goedkeuren omdat het nog altijd spijbelen is. Maar ik heb wel het gevoel dat ze het ‘als mens’, los van het instituut school, wel goedkeuren. Wanneer we willen spijbelen voor het klimaat moeten we een briefje afgeven waarop de toestemming van onze ouders staat. We staan dan genoteerd als zijnde ‘onwettig afwezig’ maar we krijgen geen strafstudie. We moeten wel het eerste lesuur aanwezig zijn en de twee laatste, dus we mogen enkel maar spijbelen voor zo lang de betoging duurt.

Emma: Bij mij is het hetzelfde: als school mogen ze niet achter onze acties staan. Wanneer we bijvoorbeeld toetsen hebben dan krijgen we een nul. Gelukkig houden de meeste leerkrachten rekening met ons en verleggen dan de toetsen of laten je de toets over de middag maken. En van daaruit merk je dat de leerkrachten als persoon onze klimaatacties wel goedkeuren.

Meret: Ik weet wel dat deze tolerantie niet in alle scholen aanwezig is. In sommige scholen krijg je nul voor je toetsen en strafstudie. Dit vind ik overdreven. Het is tenslotte ook hun klimaat waarvoor we ons inzetten.

Zeno: Ik vind het wel belangrijk dat we als ‘onwettig afwezig’ worden genoteerd. Indien de school dit niet zou doen, zou het ook geen spijbelen zijn en dan zou onze boodschap niet worden gehoord door de politiek. Enkel en alleen omdat we spijbelen, luisteren ze.

Meret: Bij mij op school is er een overleg geweest van de leerkrachten waarbij ze de vraag stelden om van de klimaatmarsen een klasuitstap te maken. Ze hebben dit niet doorgevoerd net omdat het spijbelen zo krachtig is. Als alle scholen er een klasuitstap van zouden maken, luistert niemand naar onze boodschap.

Zeno: Inderdaad. Het signaal dat je geeft door te spijbelen gaat anders verloren. Vandaar dat we ook niet op een woensdagmiddag willen betogen.

Emma: En dit merk je ook: als je kijkt naar de klimaatmars deze zondag (cf. zondag 27 januari) komt dit even op het nieuws en daarna is het gedaan. Met onze spijbelactie zijn we al een hele week in het nieuws geweest en krijgt het klimaatvraagstuk aandacht.

Hoe lang zijn jullie van plan om te blijven spijbelen?

Zeno: Ik wil tot mei blijven betogen omdat het dan ook verkiezingen zijn. Maar ik denk dat ik ook nog eens zal moeten overleggen met mijn ouders.

Emma: Ik ga zo veel mogelijk proberen gaan maar elke week is voor mij niet haalbaar. Ik heb praktijkvakken waarbij ik word beoordeeld op wat ik tijdens de les presteer. Als ik op het einde van het jaar niet genoeg aanwezig ben geweest, krijg ik een onvoldoende.

Vinden jullie het niet frustrerend dat jullie je in bochten moeten wringen om iets te eisen wat jullie toekomst bepaalt? Jullie strijden voor jullie toekomst en terzelfder tijd zijn jullie ook de dupe van jullie actie: je kan niet slagen voor bepaalde vakken.

Emma: Ja, dat is inderdaad vervelend maar ik denk dat onze boodschap te belangrijk is. We doen het voor het klimaat

Hoe gaan jullie ouders om met het feit dat ze klimaatspijbelaars in huis hebben?

Zeno: Ze hebben gezegd dat ze trots zijn op ons en dat ze het belangrijk vinden dat we op straat komen. Maar ze hebben ook al gezegd dat we nog eens een gesprek zullen hebben omdat ze niet denken dat ik elke donderdag zal kunnen gaan vanwege school.

Meret: Ik denk dat ze ergens blij zijn dat we dit doen maar ze geven ook wel aan dat de consequenties voor ons zijn: we moeten zelf onze lessen en toetsen inhalen.

Emma: Mijn ouders zijn ook trots maar ik mag niet elke week gaan en mijn schoolwerk moet goed blijven.

Zijn er veel van jullie vrienden die ook mee doen?

Zeno: In mijn klas is elke keer zeker de helft van de klas aan het spijbelen.

Meret: In onze school hebben ze het aantal leerlingen geteld dat afwezig was en meer dan de helft van de school was aan het spijbelen..

Emma: Bij mij hebben ze er geen cijfers over maar ik vermoed dat het wel hetzelfde zal zijn. Als je tijdens de pauzes rondloopt zie je bijna niemand.

Hebben jullie al negatieve reacties ontvangen?

Zeno: Enkel op het internet.

Emma: Op Facebook staan er veel negatieve reacties.

Zeno: Maar dat zijn ongegronde meningen.

Emma: En ze komen altijd met hetzelfde argument; dat we naar festivals gaan en daar plastic achterlaten. Dat is ook het enige argument.

Meret: Ik heb ook op Instagram een post gezien waar iemand had geschreven dat we voor onze vakanties het klimaat vergeten en met het vliegtuig op reis gaan en continu vlees eten.

Emma: Die reacties zijn vaak dom, ongegrond en niet over nagedacht.

Zeno: We leren op school hoe we correct en onderbouwd onze mening kunnen geven. Wanneer ik bepaalde kritieken en opmerkingen lees, ben ik zeker dat die mensen gebuisd zouden zijn. Het is ook belachelijk; we vallen hen niet aan maar zij ons wel.

Meret: Terwijl wij enkel een boodschap geven dat het klimaat moet worden aangepakt en moet veranderen, zonder iemand iets te verwijten.

Emma: We geven hen de schuld niet.

Maar in essentie is het wel zo; een deel van het klimaatprobleem is mede de schuld van de generaties voor jullie. Jullie zouden met verwijten kunnen komen maar dat doen jullie niet. De boodschap is ‘laten we er samen iets aan doen’

Zeno: Door naar elkaar met de vinger te wijzen, geraak je nergens. Beter is om samen naar de toekomst te kijken en kijken hoe we het vanaf nu beter kunnen doen. Misschien als mensen dit interview lezen -en vooral jongeren- dan hoop ik dat ze willen meedoen met ons. Omdat het iets groot aan het worden is en het veel effect kan hebben.

Meret: Niet enkel de politiek kan een actieve rol spelen maar ook de mensen thuis kunnen nadenken over wat ze zelf kunnen bijdragen als gezin of als individu.

Zeno: Als we laten zien dat het belangrijk is, zal de politiek moeten volgen waardoor er een andere klimaatwetgeving wordt opgesteld.

Nic Balthazar, een belangrijke stem in de bewustwording van het klimaatprobleem, kaart vooral aan dat er structurele maatregelen moeten genomen worden vb. in de vleesindustrie. Zo lang die maatregelen er niet zijn, hebben individuele acties zeer weinig resultaat. Verwachten jullie dat de politiek dergelijke structurele maatregelen neemt?

Zeno: Dat is precies waarvoor we pleiten en we wat verwachten.

Emma: Natuurlijk moet de vleesindustrie aangepakt worden maar hoe meer mensen minder vlees eten, hoe meer de vraag ook zal dalen waardoor het aanbod vanzelf vermindert.

Zeno: Ik merk ook dat veel van medeleerlingen op school vegetariër zijn. Ik ben ook net zelf vegetariër geworden. Wanneer je leest wat voor nefaste impact de productie van vlees op het klimaat heeft, weet je dat geen – of weinig – vlees eten belangrijk is. En er zijn zeker voldoende alternatieven.

Emma: Veel meer dan vroeger.

Meret: Dit komt ook omdat meer mensen zich bewust zijn van de problematiek en minder of geen vlees meer eten. Je merkt dat winkels hierin mee gaan en meer vegetarische alternatieven verkopen.

Op 2 december was er een enorme opkomst van mensen die betogen voor het klimaat en een week later hoorde je dat de politiek maatregelen nam tegen het klimaat. Worden jullie daardoor ontmoedigd? Uiteindelijk blijft het bij de politiek om beslissingen te nemen.

Meret: Dat heeft ons net nog meer kracht gegeven om te spijbelen. En onze spijbelactie heeft zelfs de internationale pers bereikt!

Emma: The New York Times heeft over ons bericht. En dat is natuurlijk iets om trots op te zijn