Nieuws

Meer tijd doorbrengen met jezelf

Artikel verschenen in deMens.nu Magazine jg12 nr3. Lees hier meer artikels over ‘eenzaamheid’.

Kan jij ook zo genieten van uitgestrekt in je zetel in je eentje naar een film te kijken of een boek te lezen of gewoon door het raam te staren? Voel jij je heerlijk na een dagje helemaal alleen in stilzwijgen door een drukke stad te stappen? Afzondering, alleen-zijn, kan een ongekend gevoel van geestelijke ruimte en rust opleveren en brengt je dichter bij jezelf.

Joke Goovaerts

Leven met je alleen-zijn

Soms zijn we bang en beschaamd om alleen te zijn, maar dat hoeft helemaal niet. In het persoonlijke essay Alleen vraagt de Duitse schrijver Daniel Schreiber zich af of je zonder levenspartner ook gelukkig kan zijn. “Kan je alleen, zonder een romantische relatie, werkelijk een goed leven leiden? Is onze behoefte aan contact te bevredigen met vriendschap? Hoe leer je met je alleen-zijn te leven zonder dat het pijn doet, zonder jezelf voor te liegen?” We krijgen geen eenduidig antwoord op die vragen, want Schreiber bekijkt alleen-zijn als een complex fenomeen.

Aanvankelijk wilde hij een boek schrijven over de vraag of vriendschap ook een vervanging voor een romantische relatie kan zijn. Maar gaandeweg besefte Schreiber dat hij zich achter die kwestie verschool en dat hij de vraag of het mogelijk is om als alleenstaande gelukkig te zijn, nog niet had willen aangaan.

“Het niet hebben van een liefdesrelatie wordt meestal als een persoonlijk falen gezien, als gevolg van gebrek aan aantrekkingskracht, aan economisch succes, aan geestelijke fitheid. Met die voor de hand liggende aannames word je overal geconfronteerd als je alleen leeft, niet in de laatste plaats in de blikken van andere mensen, in hun medelijden, hun schaamte of hun heimelijke vreugde dat het met henzelf beter gaat.”

Als homo, schrijft Schreiber, had hij al verschillende relaties gehad, korte en heel lange, en vaak liepen ze in elkaar over. Maar dat bleek op een gegeven moment allemaal voorbij.

“Eerst verstreken er maanden en daarna jaren waarin ik geen relaties had en waarin ook de affaires zeldzamer werden. Lange tijd kon ik niet alleen zijn, nu leek ik het alleen-zijn op te zoeken.”

Alleen-zijn versus eenzaamheid

Meer mensen leven vandaag alleen. Volgens cijfers van Statbel, het Belgische statistiekbureau, bestaat meer dan een derde van de huishoudens in ons land uit alleenstaanden. En we leven nog steeds in een wereld waar bijna elk boek of artikel, elke film of serie het over het huwelijk of romantische relaties heeft. Maar er is een groot verschil tussen alleen-zijn en eenzaamheid. Gezien de stijging van het aantal mensen in westerse samenlevingen dat alleen leeft, wordt automatisch geconcludeerd dat ook steeds meer personen eenzaam zijn. De waarheid is vaak dat mensen binnen een relatie zeer eenzaam kunnen zijn.

Het is dus een van de grootste vooroordelen over alleenstaanden, zegt Daniel Schreiber, want uit Duits onderzoek blijkt dat alleenstaanden zich, statistisch gezien, maar een heel klein beetje vaker eenzaam voelen. “Vaak schuilt er achter dat gepraat over die eenzaamheidsepidemie het verlangen naar die goede oude tijd: de traditionele sociale verbanden, zoals het huwelijk en het gezin. Maar voor veel mensen werken die systemen niet, zelfs niet in geüpdatete vormen met het homohuwelijk of -gezin erbij. Veel eenzaamheid gaat niet over de afwezigheid van een relatie, maar over racisme, vrouwenhaat, antisemitisme, homo-, trans- en islamofobie. Daarmee zegt de samenleving: jij telt niet mee, jij hoort niet bij ons.”

Eenzaamheid is trouwens geen modern of hedendaags verschijnsel: “Mensen zijn altijd al eenzaam geweest. Niemand van ons kan ontkomen aan eenzaamheid. Het is een onvermijdelijke, existentiële ervaring. Misschien ook een noodzakelijke.” (lees verder onder de foto)

Omarm het alleen-zijn

Schreiber omarmt het alleen-zijn en maakt er iets moois van. “Het was natuurlijk paradoxaal dat ik bewust het alleen-zijn opzocht, terwijl ik worstelde met gevoelens van eenzaamheid en verlatenheid.” Hij verlaat zijn thuishaven Berlijn en gaat een tijd op vakantie naar Lanzarote. “Ik wilde de tijd hier gebruiken voor een soort psychisch herstel, voor het dempen van dat kabaal in mijn hoofd waaraan ik dacht gewend te zijn. Het voelde als een daad van bevrijding, een daad van zelfhulp.”

Hij leest, schrijft, reist, studeert, schildert, wandelt en tuiniert om rust te vinden, ook in tijden van rusteloosheid, onder meer tijdens de coronapandemie. En hij zit uren te breien. “Want van een knot wol maak je iets wat je kan dragen en geef je de chaos in je leven een nieuwe structuur. Je werkt niet alleen aan een kledingstuk maar ook aan zingeving.”

Door zijn zoektocht en beschrijvingen laat hij de lezer ook nieuwe pareltjes ontdekken. Het boek De kracht van breien: hoe een oeroud ambacht onze levens verbindt van Loretta Napoleoni bijvoorbeeld. Zijn angsten en ervaringen vermengt hij helder met tal van boeiende sociologische, filosofische en literaire inzichten van denkers en schrijvers zoals Hannah Arendt, Audre Lorde, Olivia Laing, Annie Ernaux, Roland Barthes, Maggie Nelson, Jean-Paul Sartre, Marguerite Duras, Derek Jarman … (lees verder onder de foto)

Een gevoelige snaar

Hoe wil ik mijn leven leiden en invullen, zodanig dat het voldoening geeft, en hoe ga ik om met onzekerheden? Zeker na de pandemie, die voor velen een fundamentele ervaring was, zijn dat prangende vragen waar mensen mee worstelen en antwoorden op zoeken. Alleen nodigt je uit tot nadenken over vragen die je moeilijk aan jezelf stelt. Het essay heeft duidelijk een gevoelige snaar geraakt, want in Duitsland werden er sinds het verschijnen al meer dan tachtigduizend exemplaren verkocht. Een bestseller dus.

Over de auteur

Daniel Schreiber, geboren in 1977, is een Duitse journalist en kunstcriticus. Hij studeerde Slavische talen, algemene literatuurwetenschap en theaterstudies. Eerder schreef hij een biografie over filosofe en activiste Susan Sontag en in 2014 een persoonlijk essay over zijn alcoholverslaving, Nüchtern. In 2017 verscheen zijn essay Thuis, onder meer over zijn homoseksualiteit, zijn jeugd in de DDR en de vraag waar we willen leven.

Foto bovenaan © Shutterstock.com