Euthanasie bij verworven wilsonbekwaamheid

Standpunt

Een van de fundamentele pijlers van het vrijzinnig humanisme is het recht op zelfbeschikking gedurende het hele leven. Unie Vrijzinnige Verenigingen (UVV) – deMens.nu pleit voor een aanpassing van de huidige wetgeving zodat mensen de mogelijkheid hebben om tot een waardig levenseinde te komen.

Probleemstelling

Euthanasie is sinds 2002 mogelijk in België, zowel door een actueel verzoek als door een eerdere wilsverklaring betreffende euthanasie, en zowel voor fysiek als psychisch lijden. In 2020 ging de geldigheidsduur van de wilsverklaring van vijf jaar naar levenslang, iets waar deMens.nu mee naar had gestreefd. Er wordt momenteel echter slechts in specifieke gevallen gevolg gegeven aan de wilsverklaring betreffende euthanasie, namelijk wanneer de patiënt in een onomkeerbare coma of een permanent vegetatieve staat verkeert. Personen met progressieve ziekten met een langdurig verloop zoals dementie, alsook andere ongeneeslijke hersenaandoeningen, die resulteren in een verlies van wilsbekwaamheid, vallen uit de boot.

De huidige wetgeving ontneemt patiënten die een weloverwogen wilsverklaring hebben afgelegd, maar later wilsonbekwaam worden door hun ziekte, de mogelijkheid tot euthanasie. Dit is een situatie waarin een nieuwe wet nodig is om verandering te brengen. Soms wordt er te veel nadruk gelegd op wilsbekwaamheid, wat kan betekenen dat de werkelijke wens van de patiënt wordt genegeerd. De wet staat euthanasie toe bij voortschrijdende ziekten zoals dementie, maar alleen als de patiënt op dat moment wilsbekwaam is en een actueel verzoek doet. Een wilsverklaring voor toekomstige wilsonbekwaamheid wordt slechts in beperkte gevallen geaccepteerd.

Dit betekent dat patiënten vaak gedwongen worden om vroegtijdig te kiezen voor euthanasie voordat hun ziekte zich volledig ontwikkelt, in plaats van de keuze te hebben om later euthanasie te ondergaan. Veel patiënten willen kwalitatief leven, zelfs na de diagnose van een voortschrijdende onomkeerbare aandoening, en willen daarom euthanasie verbinden aan een later tijdstip via een duidelijke wilsverklaring. Het niet respecteren van eerdere wilsverklaringen bij latere wilsonbekwaamheid lijkt in tegenspraak met de wensen van de patiënt, die als een redelijk wezen het recht zou moeten hebben om zelf te beslissen over hun laatste jaren.

Oplossingen

Het toepassingsgebied van de wilsverklaring euthanasie moet uitgebreid worden tot de verworven wilsonbekwaamheid (Alzheimer, hersentumoren ,…).
De wet moet bovendien de mogelijkheid voorzien om mensen die lijden aan een ongeneeslijke en niet aangeboren hersenaandoening in bepaalde omstandigheden euthanasie te laten verkrijgen. Dit zal alleen mogelijk zijn als deze personen in een wilsverklaring zelf hebben neergeschreven over welke situatie het gaat, en aan welke voorwaarden moet worden voldaan. Zo krijgen patiënten die lijden aan bijvoorbeeld dementie, de keuze tot levensbeëindiging, wanneer ze hun eigen aftakeling niet willen meemaken. Dit is een glasheldere toepassing van het zelfbeschikkingsrecht.