Vrijheid

Vlaanderen kent verschillende onderwijsnetten. Tot het officieel onderwijs behoren de scholen van het Gemeenschapsonderwijs (GO!) en het gemeentelijk, stedelijk en provinciaal onderwijs. Het zijn pluralistische scholen waar neutraal onderwijs wordt aangeboden en men tot het einde van de leerplicht de grondwettelijke opdracht heeft (art. 24 §1) leerlingen de keuze aan te bieden om één der erkende godsdiensten of niet-confessionele zedenleer te volgen.

Daarnaast is er het vrije onderwijsnet waarin scholen worden ingericht door particulieren. Het overgrote deel zijn confessionele scholen waaronder de meest gekende de katholieke zijn. In die scholen is er geen vrije keuze van levensbeschouwelijke vakken: leerlingen volgen er automatisch de levensbeschouwing van de school. Bovendien werken deze scholen met netgebonden leerplannen, onderwijsmethoden en pedagogische projecten.

De laatste jaren worden wegens besparingen in de gemeentelijke uitgaven scholen van het gemeentelijk, stedelijk of provinciaal onderwijs overgeheveld. Een gemeentelijke school moet overgedragen worden aan het GO!. Enkel zo blijft openbaar onderwijs openbaar – en dus voor iedereen toegankelijk. Alleen zo komt de lokale overheid immers tegemoet aan de levensbeschouwelijke diversiteit in haar gemeente. Zo niet dreigt het concept van de vrije schoolkeuze voor ouders een lege doos te worden, terwijl ze grondwettelijk gegarandeerd is.

De meeste gemeenten hebben een kerk waar (katholieke) begrafenisplechtigheden plaatsvinden. Daarnaast bestaan er begrafenisaula’s op de gemeentelijke begraafplaatsen die net zoals de begraafplaats waartoe ze behoren, een onpartijdig karakter hebben. Het zijn sfeervol ingerichte ruimtes, waar plechtigheden van gelijk welke levensbeschouwelijke overtuiging kunnen plaatsvinden. Maar meestal gaan hier burgerlijke of vrijzinnige begrafenissen door.

Helaas zijn er nog heel wat gemeenten zonder zo’n begrafenisaula waar iedereen zich welkom voelt. De burgerlijke of vrijzinnige begrafenissen gaan dan door bij privébegrafenisondernemers die over een eigen infrastructuur beschikken, maar dat gaat lang niet op voor alle gemeenten en die zaaltjes zijn vaak te klein voor een grote groep rouwenden. Gezien de voortschrijdende secularisering van onze samenleving, ontstaat hier een prangende behoefte. Afscheid nemen op een manier die aansluit bij de eigen kijk op leven en dood, zou de normaalste zaak ter wereld moeten zijn.

Waar er wel een inclusieve afscheidsruimte is, komt het steeds vaker voor dat die te klein is. Het is bijzonder jammer als men afscheid moet nemen van een nabestaande, wanneer men niet kan zitten, of – erger nog – men de plechtigheid buiten moet volgen.

De voorbije jaren zagen we een toename van experimenten met burgerparticipatie. De volgende legislatuur moet bevestigen wat in onze seculiere samenleving de norm is geworden: mondige, kritische burgers willen de vrijheid om het beleid en hun toekomst mee vorm te geven.

• Zo kijkt deMens.nu in het bijzonder uit naar de implementatie van burgerbegrotingen en naar de ingang aan het zogenoemde right to challenge.
• We roepen ook op om systematisch de mening van de burger te vragen via online tools en platformen.
• Maak er een reflex van om nieuwe burgers meteen te betrekken bij het beleid. Creëer dorps- of burgerraden en geef hen een stukje bevoegdheid, opdat zij het beslissingsproces al doende leren waarderen.
• Moedig burgerinitiatieven aan en voorzie een budget ter ondersteuning ervan.
• Creëer een duidelijke en laagdrempelige mogelijkheid voor burgers om een interpellatie in de gemeenteraad te doen.

Een interactieve democratie begint natuurlijk met transparante beleidscommunicatie. De gemeente moet de debatten in de gemeenteraad
bekendmaken en op een vlotte manier de samenvatting van de genomen beslissingen ter beschikking stellen van de burgers.

Bij belangrijke dossiers worden hoorzittingen georganiseerd die openstaan voor alle burgers om hun advies te kunnen formuleren. Een andere mogelijke formule om de burger bij de besluitvorming te betrekken is het organiseren van een referendum.

Religieus geïnspireerde zorginstellingen maken het patiënten-residenten nog vaak met opzet moeilijk of zelfs onmogelijk om abortus of euthanasie
te vragen. Dit kan niet. Deze instellingen, die deels met publieke middelen gefinancierd worden, dienen de democratisch gestemde wetten na te leven.

Volgens de euthanasiewet heeft een zwaar zieke persoon in België het recht om euthanasie te vragen aan een arts. De euthanasiewet stelt eveneens dat een arts het recht heeft om een aanvraag die aan alle wettelijke vereisten voldoet, te weigeren. deMens.nu heeft respect voor de persoonlijke
overtuiging van artsen en erkent hun recht om gewetensbezwaar aan te tekenen.

We kunnen echter niet aanvaarden dat een zorginstelling gewetensbezwaar inroept om een geldige aanvraag van een patiënt-resident te weigeren.
Een instelling heeft geen moreel geweten en kan bijgevolg geen gewetensbezwaar aantekenen. De rechtbank van Leuven veroordeelde in
2016 nog een woonzorgcentrum omdat het toegang had geweigerd aan een arts die wilde ingaan op de euthanasievraag van een terminaal zieke
patiënt.

Mensen willen door voorafgaande wilsverklaringen een aantal beslissingen bij het levenseinde vastleggen. Via de wilsverklaring euthanasie, die
geregistreerd kan worden bij de gemeente, kan men om euthanasie vragen wanneer men zich in een onomkeerbare coma bevindt.

Sommige gemeenten stellen bijkomende eisen zoals het meebrengen van fotokopieën van de identiteitskaarten van de twee getuigen, of het gebruik
van een specifiek gemeentelijk formulier. Deze eisen zijn niet wettelijk en vormen een extra drempel voor mensen om hun zelfbeschikkingsrecht uit te
oefenen.

We verzoeken de gemeenten dan ook de officiële documenten te aanvaarden, zoals ze opgesteld werden in samenspraak met de FOD
Volksgezondheid.

U kan mensen die meer informatie wensen of hulp wensen bij het invullen van de verschillende voorafgaande wilsverklaringen bij het levenseinde doorverwijzen naar een huisvandeMens in uw buurt of naar de LEIFpunten.

deMens.nu vraagt dat het gemeentebestuur in de deontologische code van haar ambtenaren een bepaling voorziet die het dragen van politieke of levensbeschouwelijke kentekens tijdens de uitoefening van de job verboden maakt.

Wie de overheid vertegenwoordigt bedient iedereen gelijk, ongeacht de persoonlijke  levensbeschouwelijke of politieke voorkeur. Voor een ambtenaar met een gezagsfunctie, zoals een rechter, een onderwijzer of een politieagent, is dit duidelijk. Gezien de toenemende diversiteit dringt zich het verbod op levensbeschouwelijke of religieuze tekens, en op een uiterlijke voorkeur voor een gemeenschap of partij, ook elders op.

Want hoewel geen enkel individu strikt neutraal is, kan er toch procedureel gestreefd worden naar zichtbare onpartijdigheid. Het dragen van levensbeschouwelijke symbolen kan in hoofde van de burger immers afbreuk doen aan die boodschap en onnodig verdeeldheid zaaien in de relatie tussen de ambtenaar en de burger.

deMens.nu vraagt dat gebouwen bestemd voor de openbare dienst niet versierd zijn met tekens die eigen zijn aan deze of gene religieuze of niet-confessionele levensbeschouwing. Alleen op die manier spreken ze elke burger aan.

De onpartijdigheid van de overheid berust o.a. op het bouwen van een gemeenschappelijke ruimte, buiten de invloed van godsdiensten of levensbeschouwingen om. Daarom kunnen gebouwen bestemd voor openbare diensten niet versierd worden met tekens eigen aan een  bepaalde levensbeschouwing, politieke of morele overtuiging.

In afwachting van een duidelijk standpunt van de Vlaamse regering vraagt deMens.nu dat het gemeentebestuur er bij de aangeduide voorzitters van de stembureaus op aandringt de neutraliteit te vrijwaren en hen inlicht over hun rechten en plichten ter zake.

Wanneer de infrastructuur van openbare gebouwen niet volstaat om verkiezingen in te richten, kan het college van burgemeester en schepenen beslissen om andere lokalen in gebruik te nemen, bijv. in vrije scholen. In dat geval verandert hun functie en krijgen ze het karakter van een openbaar gebouw. Dezelfde redenering geldt ook voor voorzitters en bijzitters in het kiesbureau, die in hun tijdelijke functie de overheid vertegenwoordigen.

De Vlaamse overheid, die toeziet op de organisatie van gemeenteraadsverkiezingen, houdt echter nog steeds vast aan haar standpunt dat de tijdelijke openbare functie van een (katholiek) klaslokaal de aard en de bestemming van dat klaslokaal niet wijzigen. Ze laat debeslissingen over religieuze symbolen in het stembureau over aan de lokale voorzitter van het stembureau. Deze heeft krachtens het Kieswetboek de politionele bevoegdheid over het bureau en kan – al dan niet na een klacht – beslissen om deze te laten verwijderen.

Aangezien deze voorzitters heel wat verantwoordelijkheden hebben, waaronder het handhaven van de orde (artikel 109 Kieswetboek), kan je er redelijkerwijs van uitgaan dat naar analogie met ordehandhavers van de staat zij onpartijdigheid dienen uit te stralen.

deMens.nu vraagt dat de gemeenten noch rechtstreeks, noch  onrechtstreeks officiële plechtigheden organiseren, als deze naar een religieuze of niet-confessionele levensbeschouwing verwijzen. In dat opzicht moet in de toekomst de organisatie van een Te Deum of elke andere religieuze of niet-confessionele levensbeschouwelijke plechtigheid strikt behoren tot het privédomein. Wanneer de overheden de vertegenwoordigers van de erkende levensbeschouwingen uitnodigen, dan dienen deze laatsten op een strikt gelijke wijze behandeld te worden.

Het is de traditie dat de katholieke kerk in België een Te Deum organiseert op 21 juli – de nationale feestdag – en op 15 november – de Dag van de Dynastie of Koningsdag. Daarop worden telkens de officiële gezagsdragers van België uitgenodigd. Ook veel lokale kerkgemeenschappen organiseren op die dagen een Te Deum en nodigen daarop de lokale
gemeenteraadsleden uit. Meestal nodigt ook de gemeente haar lokale verkozenen hiervoor uit.

Daar wringt het schoentje, want een overheid mag in haar officiële communicatie niet uitnodigen voor een plechtigheid die uitgaat van één specifieke levensbeschouwing. Er moet een einde worden gemaakt aan de verwarring tussen de officiële feestdagen, die zich richten tot het geheel van de burgers, en religieuze plechtigheden, die zich per definitie slechts richten tot een welbepaalde categorie onder hen.

Op federaal niveau is men zich hier al een tijdje van bewust. Sinds 2001 organiseert de Belgische regering op 15 november een eigen viering van de Dag van de Dynastie in het Paleis der Natie, om de scheiding van kerk en staat in België te benadrukken.