Overschot van gelijk

Overschot van gelijk

10 januari 2020 / Column/Magazine

Column verschenen in deMens.nu Magazine jg9 nr1

Tinneke Beeckman

Soms komt de gelijkheidsboodschap van de verlichting opvallend in het nieuws, al wordt ze door niemand opgemerkt. In eenzelfde week las ik krantenberichten over twee kinderen van het Belgische koningshuis. Het ene kind is Elisabeth, de dochter van koning Filip. Zij viert haar achttiende verjaardag. Het andere kind is Oscar, de elfjarige zoon van Delphine Boël. Hij kan geen zichtrekening openen, omdat zijn moeder op een lijst van politiek prominente personen staat. Dan hanteren banken striktere criteria, zoals berichtgeving in media, verduidelijkt Isabelle Marchand van Febelfin. Oscars moeder voert al jaren een verbeten strijd om erkend te worden als biologische dochter van Albert II. Die procedureslag komt in de media. Dus staan banken op de rem. Delphine beweert dat haar zoon wel een rekening zou krijgen, indien zij verklaart niets met Albert II te maken te hebben. Maar ze weigerde dat.

Oscar en Elisabeth leiden andere levens, omdat hun ouders een andere plaats in de pikorde bekleden. De vader van Elisabeth is een officieel erkend kind van Albert II, de moeder van Oscar niet. Nochtans kunnen die kinderen daar helemaal niets aan doen. De ene treft geen schuld, zoals de andere er geen verdienste aan heeft.

Die fundamenteel onrechtvaardige ongelijkheid wordt al sinds de verlichting aangekaart. Door Olympe de Gouges (1748-1793) bijvoorbeeld, schrijfster, filosofe en activiste. Zij schreef al in 1791, twee jaar na de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger uit 1789, een vrouwelijke versie van die tekst: Verklaring van de Rechten van de Vrouw en de Burger.

Daarin eist zij gelijke rechten voor ‘bastaardkinderen’, geboren uit buitenechtelijke liefdesrelaties. Die kinderen hadden geen recht op een opvoeding, een eerbare reputatie, een erfenis. Volgens de Gouges staat dit haaks op de fundamentele rechten van elke mens. Ze had overschot van gelijk. Olympe de Gouges putte uit haar eigen levenservaring. Officieel wordt ze geboren als Marie Gouze, dochter van Pierre Gouze, een beenhouwer in Montauban. Maar ze weet dat ze het natuurlijke kind is van markies Le Franc de Pompignan, een geleerde man die in zijn tijd naam had gemaakt als schrijver. Die man verdwijnt echter snel uit haar leven. De kleine Marie groeit dan ook in armoede op en krijgt geen enkele opleiding. Maar ze leeft in de overtuiging dat ze bijzondere kwaliteiten heeft. Later, in 1788, publiceert ze haar autobiografische verhaal Mémoire de Madame de Valmont. En ze ijvert voor vrouwenrechten. In haar pamfletten pleit ze voor economische en sociale steun voor alleenstaande moeders. Ze wil ook dat zij het recht krijgen om hun kinderen zonder stigma of schaamte op te voeden. En getrouwde vrouwen moeten het volle recht krijgen om te scheiden, zonder dat ze sociale paria’s worden. Alleen dan kunnen ze zich aan hun persoonlijke ontwikkeling wijden.

Heel wat principes die Olympe de Gouges voorstelde als een ideaal, zijn ondertussen werkelijkheid geworden. Vandaag de dag is er ook meer aandacht voor de rechten van kinderen. Het is echter jammer dat het koningshuis die moderne wending nog niet heeft gemaakt. Ongetwijfeld heeft het ermee te maken dat het instituut zelf voortvloeit uit het politieke regime waartegen de verlichting en de revolutie zich keerden: het ancien régime.