Nieuws

Op 22 april is het Dag van de Aarde.

Omdat schoon water ook onze aarde redt, schreef Iris Van Den Heuvel er een artikel over.

De aarde onder druk: Dichtgeslibde oceanen en uitstervende diersoorten

De aarde en haar oceanen staan onder grote druk. Koraalriffen verdoffen en de onderwaterwereld wordt langzaam verstikt door plasticafval, geproduceerd en verspreid door de mens. Het probleem van plastic vervuiling groeit exponentieel en naar verwachting zal het plastic afval in oceanen, in 2050 verviervoudigd zijn. Dit is de conclusie uit een recent rapport (2022) over de impact van plastics op oceanen en hun biodiversiteit, van het Wereld Natuur Fond (WWF -World Wide Fund for Nature). Deze alarmerende feiten behoeven dan ook aandacht zodat meer en meer bewustwording wordt gecreëerd!

Je hoort het waarschijnlijk steeds vaker: plastic afval, vervuiling en klimaatverandering, actuele zaken die mondiaal voor grote problemen zorgen. Zeeschildpadden die plastic aanzien voor kwallen en hierdoor ziektes oplopen of sterven, kleurrijke koraalriffen die langzaam aan doffer worden en dolfijnen die met uitsterven bedreigd worden door klimaatverandering en intensieve visvangst. We horen en zien het inderdaad regelmatig passeren in de media, maar feitelijk nog lang niet genoeg. Het is een probleem wat door velen als ‘onoplosbaar’ wordt beschouwd en dat al snel overschaduwd wordt door pandemieën, oorlogen en andere politieke discussies.

Het verhaal van de walvis

We moeten dringend gaan inzien hoe belangrijk de zee en haar uitgebreide fauna en flora zijn voor onze planeet. Een mooi voorbeeld dat dit illustreert is het verhaal van de walvis, waarvan momenteel zes van de dertien soorten met uitsterven worden bedreigd. De Noordkaper bijvoorbeeld, waar er door de walvisjacht uit het verleden en de intensieve visvangst van nu, nog maar een kleine 400 van over zijn. Walvissen zijn uiterst nuttig en zelfs van levensbelang voor zowel de zee als het vaste land. Ze hebben een grote impact op ons ecosysteem en leveren zelfs een bijdrage in de strijd tegen klimaatverandering. Tijdens hun jaarlijks terugkerende migraties over grote gebieden van de wereld, bemesten walvissen de oceanen namelijk met hun uitwerpselen. Iets wat wellicht als iets onbenulligs klinkt maar wat misschien wel de belangrijkste schakel in de voedselketen van de oceaan is. Walvisuitwerpselen dienen namelijk als een superfood voor plantaardig plankton (ook wel fytoplankton), organismen die dan weer belangrijk zijn voor ons klimaat. Ze slaan namelijk koolstofdioxide (CO2) op en geven zuurstof af. Samen met walvissen, die ongeveer evenveel CO2 opslaan als 10.000 bomen op aarde, draagt plankton dus een belangrijke bijdrage aan ons klimaat. Daarnaast is fytoplankton, zoals gezegd, een belangrijke schakel in de voedselketen van de onderwaterwereld. Het wordt namelijk gegeten door dierlijk plankton (zoöplankton) zoals krill, die dan weer worden gegeten door vissen zoals de haring. Walvissen eten dan weer krill én haring, waardoor de cirkel op die manier rond is.

Het CO2- en voedselketenverhaal zijn dan ook de reden waarom de walvis als ‘nature-based-solution’ wordt gezien en dat het uitsterven ervan een groot probleem zou vormen voor onze planeet. We moeten ons dan ook bewuster zijn van dit soort “natuurlijke oplossingen” en bewuster omgaan met onze zeeën. Het begint al met kleine bijdragen zoals het minder eten van vis. Door visvangst op grote schaal te reduceren, komen walvissen, maar ook andere diersoorten als dolfijnen, minder snel in levensbedreigende situaties terecht.

The Ocean cleanup

Daarnaast moeten we bewuster omgaan met (plastic) afval. Door minder producten, verpakt in plastic, te kopen, zullen er ook minder plastic verpakkingen geproduceerd worden. En door afval te scheiden kan het gemakkelijker gerecycleerd worden en belandt het minder snel op de verkeerde plek. Naast dit soort kleine, dagdagelijkse ingrepen die we allemaal zouden moeten integreren in ons leven, zijn er gelukkig steeds meer grotere initiatieven die zich hard maken voor klimaatverandering, biodiversiteit, bedreigde diersoorten, schonere oceanen, kortom, een gezondere planeet.

Een mooi voorbeeld hiervan is ‘The Ocean Cleanup’. Een initiatief van een 16-jarige, Nederlandse scholier die in 2012 zijn profielwerkstuk schreef over de vraag “Hoe halen we al dat plastic uit de zee?”. Het idee ontstond tijdens zijn vakantie in Griekenland, waar hij tijdens het duiken meer plastic zag dan een levendige onderwaterwereld. Na een TED-talk en een prijswinnend onderzoek aan de Technische Universiteit Delft, richtte hij zijn eigen bedrijf ‘The Ocean Cleanup’ op. Na een aantal lastige beginjaren waarin de jonge ondernemer geen financiële steun kreeg voor grootschalig onderzoek, brak zijn idee toch door. Na langdurig wetenschappelijk onderzoek werd de kilometerslange plasticvanger in 2018 voor het eerst de Stille Oceaan opgestuurd. Vandaag is het een succesvolle non-profitorganisatie (gelijk aan een VZW) bestaande uit een 100-tal personeelsleden van over de hele wereld. Het team, bestaande uit diverse specialisten (burgerlijk ingenieurs, marine biologen, geologen, chemisch laboranten en andere wetenschappers), streeft naar het behalen van hun missie om de wereldzeeën te ontdoen van plastic. Daarbij worden altijd de drie pijlers: ‘milieu’, ‘economie’ en ‘gezondheid van mens en dier’ vooropgesteld.

Pieter Pot

Een andere organisatie die out-of-the-box durfde te denken is ‘Pieter Pot’. Een online verpakkingsvrije supermarkt die werkt zonder wegwerpverpakkingen. Je koopt daar je pasta, je olijfolie of je broodbeleg in glaspotten, die vervolgens na een tijdje weer worden opgehaald, uitgespoeld en hergebruikt. Pieter Pot begon ooit kleinschalig in Rotterdam, maar levert ondertussen aan gezinnen door heel Nederland, Vlaanderen en Brussel. Ondanks het hele proces van transport, het schoonmaken van de potten, de productie van het glas etc. is gebleken dat de organisatie nog steeds een positieve impact levert aan het milieu. De CO2 footprint van het hele circulaire proces is nog altijd een stuk lager dan bij de bezorging van producten in plastic, karton of glas dat wordt weggegooid. Iedere “Pieter Pot” wordt dan ook minimaal 40 keer hergebruikt waardoor de uitstoot van CO2 gereduceerd wordt. Daarnaast belandt er door dit systeem geen onnodig afval en bergen plastic in de natuur of in zee, die schadelijk zijn voor mens, dier en milieu.

Er ontstaan dus gelukkig steeds meer milieuvriendelijke organisaties die hun steentje bijdragen aan een mooiere, schonere, gezondere en veiligere leefwereld. Echter, we zijn er natuurlijk nog lang niet en organisaties als Pieter Pot zijn op wereldniveau nog maar een druppel op de gloeiende plaat. Dit betekent dat we met méér moeten zijn! Méér mensen die zich bewust zijn van problemen die de aarde onder druk zetten, méér mensen die onze oceanen schoon willen krijgen, en méér mensen die zich willen inzetten voor een gezondere leefwereld voor toekomstige generaties. Iedere kleine bijdrage maakt al een verschil. Met veel “kleine verschillen” kunnen we samen een grotere impact leveren en onze aarde een stukje beter maken.